شرق نوشت
باران روز شنبه تهران اگرچه در بخش‌هایی از پایتخت، هوا را تلطیف و پاییزی کرد، اما در جایی دیگر به وقوع آب‌گرفتگی شدید خیابان‌ها و معابر و برجای‌گذاشتن حداقل ١١ کشته منجر شد.
تصاویر منتشرشده از تلفات و آسیب‌های این سیل‌گرفتگی در پاکدشت و قیامدشت از خیابان‌های پرآب و خودروهای غوطه‌ور در آن حکایت داشت. در دو سال گذشته هربار بارش باران یا وزش باد از میزانی بیشتر شده، منجر به خسارت‌هایی سنگین شده است.
توفان خرداد سال قبل، سیل عید فطر امسال و بارش باران شنبه گذشته تنها سه مورد از حوادث این‌چنینی بود. در اغلب این موارد رسانه‌ها و برخی از مسئولان، از عدم پیش‌بینی و اخطار دقیق سازمان هواشناسی که منجر به چنین خساراتی شده انتقاد کردند. در توفان خردادماه گذشته حتی بحث‌ها تا استعفای رئیس سازمان هواشناسی کل کشور هم پیش رفت.
با این‌حال مسئولان این سازمان با اعلام موضع در این رابطه از عملکردشان دفاع کرده‌اند. مسئولان این سازمان همان زمان اعلام کردند امواج مزاحم شامل پارازیت‌ها، با ایجاد اختلال روی داده‌های رادارهای هواشناسی، پایش وضعیت هوا را دچار مشکل کرده است و همین نیز منجر به کاهش دقت پیش‌بینی وضعیت هوا شده بود.
یک سال از آن تاریخ گذشته اما آن‌گونه که احد وظیفه، مدیرکل پیش‌بینی سازمان هواشناسی کشور در گفت‌وگو با «شرق» گفته است: «پارازیت‌ها، نویزها و امواج شبکه‌های وایرلس و وای‌فای همچنان روی توان پیش‌بینی رادارهای این سازمان اثر می‌گذارد و وضعیت به نسبت قبل تغییر نکرده است». طبق گفته این مقام مسئول در سازمان هواشناسی، علاوه بر اثر نویزها و امواج مزاحم، تحریم‌ها نیز به دلیل آنکه مانع از به‌روز‌رسانی و تجهیز سامانه‌های پیش‌بینی و پایش هواشناسی شده، اثرات منفی خود را بر قابلیت‌های سازمان هواشناسی کشور حفظ کرده است. در همین رابطه و همچنین دلایل مخرب‌بودن پدیده‌های اقلیمی دو، سه سال اخیر و نقش سازمان هواشناسی در پیش‌بینی این پدیده‌ها با وی گفت‌وگو کرده‌ایم که مشروح آن در ادامه می‌آید.
در یکی، دو سال گذشته کمتر باران یا توفانی در تهران و دیگر شهرستان‌های کشور رخ داده که منجر به تلفات انسانی و خسارت‌های مالی نشده باشد. در موارد قبلی از عدم‌پیش‌بینی درست و به‌موقع سازمان هواشناسی سخن به میان آمد. باران روز شنبه هم با وجود آنکه به نظر نمی‌رسید شدت چندانی داشته باشد، منجر به فوت حداقل ١١ نفر شد، آیا سازمان شما این پدیده را با همین شدت و اندازه پیش‌بینی کرده بود و هشدارهای لازم را داد؟
ما این پدیده را از روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه هفته قبل پیش‌بینی کرده بودیم که بارش شدید باران خواهیم داشت و هشدار و اخطاریه‌های لازم در این رابطه را هم در همان روزها منتشر کردیم.
در پیش‌بینی ما آمده بود در استان‌های خراسان شمالی و رضوی و شمال سمنان، تهران، البرز، قزوین، زنجان و آذربایجان‌غربی و شرقی و همین‌طور برخی از استان‌های حاشیه زاگرس جنوبی، بارش شدید باران خواهیم داشت. در وب‌سایت ما اطلاعیه و اخطاریه وجود دارد و می‌توان آن را دید، این اطلاعیه‌ها هم خطاب به دستگاه‌ها و هم خطاب به مردم بود، برای مسئولان هم پیامک فرستاده می‌شود، علاوه بر این از شبکه‌های استانی و ملی و بقیه رسانه‌ها هم خبر آن پخش شد. ما حتی خطاب به کسانی که قصد مسافرت دارند، هشدار داده بودیم روزهای جمعه و شنبه در دریا شنا نکنند، علاوه بر این اطلاعیه‌هایی هم برای کشاورزان، دامداران، باغداران و زنبورداران و... درخصوص کاهش دما و سردشدن هوا منتشر کردیم و از مردم هم خواستیم اطلاعات لازم و اقدامات پیشگیرانه را درنظر داشته باشند.
اگر همه این هشدارها و اخطاریه‌ها داده شده، چرا چنین اتفاق‌هایی رخ می‌دهد که منجر به خسارت‌های شدید مالی و جانی می‌شود. این میان چه کسی کوتاهی می‌کند، آیا می‌توان گفت پیام‌های شما به‌خوبی به مردم انتقال داده نمی‌شود یا به دلیل سابقه قبلی کسی آنها را جدی نمی‌گیرد؟
این‌طور نیست و باید در نظر داشت اگر همین پیش‌بینی‌ها و هشدارها نباشد، امکان دارد خسارات و تلفات این پدیده‌ها، ده‌ها برابر این بشود؛ همین چند روز پیش در توکیو هم توفانی آمد و تلفات هم در پی داشت، باید درنظر داشت که ما نمی‌توانیم با توفان مقابله کنیم؛ تنها کاری که می‌توان کرد این است که مراقب باشیم تا کمترین آسیب را ببینیم. بخشی از مسئله به نحوه انجام وظایف نهادهای مسئول برمی‌گردد اما بخشی هم به رفتار ما در طبیعت مربوط است، اگر هزاران هشدار داده شود ولی من به عنوان مثال رعایت نکنم، آسیب خواهم دید. در عید فطر هم همین اتفاق افتاد، ما هشدار دادیم ولی عده‌ای رعایت نکردند و آسیب دیدند.
آیا ممکن است موضوع به ضعف اطلاع‌رسانی شما یا رسانه‌ها در رابطه با این موضوعات مربوط باشد؟
من نمی‌گویم اطلاع‌رسانی ما کامل است، سال گذشته هم تقاضا کردیم که یک طرحی داشته باشیم برای افزایش توان پایش و مدل‌سازی وضعیت موجود. هواشناسی مثل دانش پزشکی است که در آن ما همیشه با ابزارهایی کار می‌کنیم که باید دائم به‌روز شوند، برای افزایش دقت در این زمینه باید سرمایه‌گذاری شود؛ هم در به‌روز نگه‌داشتن ابزارها و هم در پرورش نیروهای متخصص انسانی. علاوه بر این باید با دانش جهانی ارتباط داشته باشیم و از دید علمی و تجربی و سامانه‌های مدل‌سازی و محاسباتی روز جهان استفاده کنیم.
سال گذشته درباره اثر مخرب پارازیت‌ها بر توان پیش‌بینی سازمان هواشناسی مطالب زیادی گفته شد، آیا وضعیت به‌نسبت آن موقع تغییری کرده است؟
نه، واقعیت این است که مسئله نویزهای الکترومغناطیسی که بر رادار تهران اثر می‌گذاشت کمابیش همانند سابق است، علاوه بر این سامانه‌های وایرلسی که در تهران نصب شده است نیز بر توان پایش سامانه‌های ما اثر می‌گذارد. ما برای مقایسه وضعیت با جاهای دیگر بررسی کردیم و اسناد و مطالبی که درباره بررسی‌های مشابه در دیگر نقاط جهان انجام شده است را موردمطالعه قرار دادیم و متوجه شدیم مثلا در شبکه راداری آمریکا و اروپا مشابه چنین مشکلی وجود ندارد و احتمالا سازمان تنظیم مقررات رادیویی آنها دقیق‌تر عمل می‌کند که نویزها و امواج وایرلسشان اثری بر قدرت پایش وضعیت هوا ندارد.
این نویزها و امواجی که از آنها می‌گویید، مشخصا چه تأثیری بر قدرت پایش و پیش بینی شما می‌گذارد؟
این نویزها و شرایط نابهنجاری که ایجاد می‌کنند به‌ویژه در رادار تهران، بر پیش‌بینی بلندمدت اثری ندارد و بیشتر در توان پایش و همین‌طور پیش‌بینی کوتاه‌مدت اثرگذار است و اختلال ایجاد می‌کند.
راه‌حل این مشکل چیست؟
تلاش ما بر این بوده که به سازمان‌های ذی‌ربط نمونه تصاویر اختلال‌ها را ارائه کنیم که این مشکل را حل و با آن مقابله کنند، اما واقعیت این است که من تاکنون چیزی ندیدم که نشانه تلاش برای حل مشکل باشد، حداقل در تهران مشکل حل نشده است.
در سال‌های گذشته و در دولت قبل از اثرات تحریم‌ها بر توان پایش و پیش‌بینی هواشناسی هم خبرهایی منتشر شد، اینکه به دلیل تحریم‌ها سازمان نتوانسته است وسایل و ابزارهای خود را به‌روز کند، آیا آن مشکل هم همچنان به قوت خود باقی مانده یا حل شده است؟
این مشکل هم همچنان به قوت خود باقی است و تا جایی که من می‌دانم وضعیت مثل سابق است، در دولت قبل ما حتی امکان تهیه دستگاه رادیوساند، که آن را به وسیله بالن هواشناسی برای اندازه‌گیری سرعت باد، فشار هوا، رطوبت و... به دوکیلومتری جو می‌فرستیم، هم مشکل داشتیم، بالن هواشناسی بادکنک بسیار سبکی است که تا دوکیلومتری جو بالا می‌رود و این مؤلفه‌ها را اندازه‌گیری می‌کند که در همه جای کشور و فرودگاه‌ها و... باید هر روز دو بار به آسمان بفرستیم.
ما برای خرید این وسیله‌ها مشکل داشتیم، این وسایل به‌نسبت وسایل ساده‌ای هستند، البته ما هنوز توان ساخت آن را در داخل نداریم. الان شرایط مثل سابق نیست و به نسبت بهبود پیدا کرده اما هنوز با وضعیتی که در دولت حاکم است و مشکلات مالی و بی‌پولی و همچنین برطرف‌نشدن کامل مشکل تحریم‌ها، مشکلات این بخش هم باقی مانده‌اند.
