به گزارش «تابناک تهران»؛ رضا منصوری عصر امروز (سه شنبه) در دومین نشست تخصصی تعامل نظام دانشگاهی و فضای اجتماعی، در مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور با اشاره به تاثیر دانشگاه بر جامعه ایران عنوان کرد: دانشگاه یک نهاد اجتماعی و بخشی از پدیده علم است. علم به منزله پدیده ای مدرن است که در ایران سابقه نداشته و در 150 سال اخیر قوت گرفته است. علم در دوره های گوناگون همانند مفهوم و تکامل داروینی، تکامل یافته است.
وی در ادامه در باره تعطیلی دانشگاه ها گفت: تجربه تعطیلی دانشگاه در کشور ما به جریان انقلاب فرهنگی بازمی گردد که در آن دانشگاه ها چهار سال تعطیل شدند اما تاثیر قابل توجهی بر جامعه نداشت در حالی که در سایر کشورها این گونه نیست.
منصوری با انتقاد از رواج اصطلاحاتی مانند دانشگاه های نسل اول، دوم، سوم یا چهارم عنوان کرد چنین اصطلاحاتی در علوم انسانی درست نیستند.
وی در ادامه با اشاره به تاریخ تاسیس مراکز علمی در ایران گفت: در زمان تاسیس نظامیه ها که گفته می شود الگوبرداری از دانشگاه های اروپایی بود، به نوعی تفکر آزاد محدود شد. سپس در قرن چهارم و دوره مغول ها تعداد مدارس آموزش عالی افزایش یافت که نه به معنای رشد تفکر در ایران که به معنای ورود به دوره مدرن بود.
معاون پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دوره اصلاحات گفت: واژه دانشگاه نخستین بار در قصر ارفع الدوله (میرزا رضا خان متخلص به دانش و ملقب به ارفع الدوله از رجال اواخر عهد ناصری) به کار رفت که در سال 1313 منجر به تاسیس دانشگاه تهران شد.
منصوری اهداف آموزش و پرورش از نگاه بنیانگذاران دانشگاه تهران را این گونه عنوان کرد: ایجاد آگاهی سرزنده از گذشته، تربیت دختران و پسران برای تبدیل شدن به شهروندانی خوب برای ایران مدرن، آموزش اخلاق، آموزش مردم روستایی و عشایر، آموزش جوانان در مدرسه و دانشگاه جوانان برای رهبری و ارائه خدمات، آموزش ویژه کارگران ماهر و آموزش و تعلیم جوانان با فعالیت های زیباشناسانه اجتماعی با لذت مطالعه و پرورش فکری.
به اعتقاد وی در حال حاضر نیز چنین اهداف از اهداف نظام آموزش و پرورش ایران به شمار می روند . چنین اهدافی مبنای تاسیس یک کالج است نه دانشگاه. در تمامی سخنان بنیانگذاران دانشگاه، هیچ کجا سخن از علم و تحولات دانشگاه نیست بلکه تصورشان تنها کالج یا مدرسه عالی بوده است.
** دلایل اعزام دانشجو به خارج دردانشگاه مدرن
وی ادامه داد: چالش های مالی و ناتوانی در اعزام دانشجو به خارج یا استفاده از معلمان خارجی از دلایلی تاسیس دانشگاه مدرن در ایران بود چرا که بنیانگذاران به این فکر بودند که تربیت پزشک برای کشور ارزان تمام شود و این گونه انگیزه تاسیس دانشگاه تهران ایجاد شد و از همان ابتدا به سمت تاسیس کالج با هدف خاصی رفتیم تا فرزندان آموزش ببیند و متخصص شوند.
این استاد دانشگاه در ادامه به دیدگاه تقی آزاد ارمکی جامعه شناس در باره دانشگاه و علم اشاره کرد و گفت: آزاد ارمکی در یکی از کتاب های خود از بنیان های فکری و نظریه ایرانی سخن گفته و استنتاج می کند دانشگاه چه باید باشد و چه هست؟ این تنها تفکر نظری موجود در این باره است. وی می گوید سه نهاد عمده جامعه ایرانی خانواده، دین و دولت است. بر این مبنا می گوید که علم و دانشگاه تابعی از نظام سیاسی ما است در حالی که در اروپا یا آمریکا دانشگاه تابع نظام اقتصادی است.
**اداره دانشگاه در چارچوب قانون و آیین نامه
منصوری افزود: در سایر کشورها اقتصاد به دانشگاه نیاز دارد و آن را هدایت می کند اما در ایران به این صورت نیست ؛ در دانشگاه های ایران از ابتدای انقلاب اسلامی نوعی ساحت ایدئولوژیک حاکم شده است .این ساحت ایدئولوژیک به دلیل مسائل اجتماعی به ساحت بروکراتیک تبدیل شده است. یعنی وزارت علوم و مدیران و دانشگاه، اکنون ایدئولوژی را کنار گذاشته و تنها به دنبال اداره دانشگاه در چارچوب قانون و آیین نامه ها هستند.
استاد دانشگاه صنعتی شریف گفت: آزادارمکی نتیجه گیری می کند که رفته رفته ساحت بروکراتیک بدون ارائه تعریفی خود را به ساحت آکادمیک یا همان دانشگاه تبدیل می سازد.
وی با انتقاد از نبود اهداف معین در ایجاد دانشگاه چه پیش از انقلاب و چه پس از آن، تصریح کرد: در ابتدا به دنبال تربیت فرزندان بودیم اما اکنون در این زمینه مشکلی نداریم اما هنوز همان کار را می کنیم. از این رو، اگر دینامیک تاریخ و تحولات اجتماعی را نبینیم که حتی آزادارمکی نیز آن را نمی بیند، نمی توان پیش بینی از آینده ارائه داد.
**شکل گیری پدیده ای به نام علم اجتماع و ارتباط دانشگاه با جامعه
وی با بیان اینکه در 100 سال گذشته فرصت تفکر در باره نیازها و تحولات دانشگاه نبود ، گفت: از زمان بنیانگذاری دانشگاه تاکنون کسی از علم سخن نگفته و عنوان نکرده که علم چیست؟ تصور همه این است که علم پیشتر نیز وجود داشته اما در چند صد سال اخیر اتفاقی دیگر رخ داده است. علم دانشگاه را تاسیس و آن را اداره می کند. شکل گیری پدیده ای به نام اجتماع ملی نیز باعث شده تا دانشگاه از طریق آن با کل جامعه مرتبط می شود. اجتماع ملی از جامعه نیازها را پرسیده، حمایت می گیرد و نیازها را تبدیل به مساله و راهکار کرده و به جامعه پس می دهد.
« این فرآیند را در ایران نمی شناسیم. از این رو پس از 6 برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی نتوانستیم بودجه پژوهشی را از 2 دهم درصد به 3 درصد به توصیه رهبری برسانیم. چرا که لزومی برای آن احساس نمی کنیم. تا زمانی که ارتباط جامعه و علم و وظیفه دانشگاه را درک نکرده و ندانیم، این بودجه افزایش نمی یابد. »
** انتقاد از پذیرش بی رویه دانشجو در تحصیلات تکمیلی
این استاد دانشگاه در ادامه از پذیرش بی رویه دانشجو در دوره تحصیلات تکمیلی انتقاد کرد و گفت: در ایران دچار نگاهی شده ایم که تنها امور را تکرار می کنیم و کسی نمی پرسد چرا؟ برای حل این مشکل نباید از دولت و مردم انتظار داشت بلکه دانشگاهیان باید وارد شده و ارتباط جامعه و دانشگاه را به سبکی که با دینامیک تاریخ ایران و همچنین دنیای مدرن سازگار باشد، تعریف کنند. این کار ساده ای نیست.
در ادامه این نشست، پرسش و پاسخ مطرح شد. منصوری در پاسخ به پرسشی گفت: در ایران هنوز هسته تعریف دانشگاه را درک نکرده ایم. تنها در 200 سال گذشته دانشگاه محل دریافت پول و مساله از جامعه شده است.
وی در پایان از الگوبرداری بی چون و چرای ایران از نظام آموزش عالی کشورهای خارجی سخن گفت و عنوان کرد: ما نمی دانیم چرا دانشگاه ها در قرن 20 به سوی تجاری سازی رفتند و تنها به الگوبرداری از آن ها پرداختیم. اشکال ما در ایران این است که به دلیل عدم همگامی با گفتمان جهانی همراه نشده ایم و حتی گفتمانی ملی نیز نداریم.
