روزه امروز مقلدان آیات عظام سیستانی و وحید هم می‌تواند صحیح باشد

 به گزارش تابناک خراسان رضوی، با وجود اعلام دفتر رهبر معظم انقلاب و بسیاری از مراجع مبنی بر رویت هلال ماه رمضان، اختلاف در رویت هلال ماه باز هم باعث نگرانی مردم شد و باز هم نظر چند مرجع تقلید معظم باعث نگرانی مقلدان ایشان شد که آیا روزه بگیرند یا که خیر ؟! و وضعیت شبهای قدر و از همه مهمتر عید فطر آنها چگونه می شود؟!
بنابراین گزارش جالب است که بدانید این التهاب و نگرانی ها درحالیست که حتی اگر خود این مراجع که معتقدند «اول ماه به حکم حاکم شرع ثابت نمی‌شود.» نیز حکم به اول ماه کنند، حکم آنها به عنوان حُجَتی شرعی لحاظ نمی‌شود، و مقلدین آنها باید از طُرُق دیگری که در رساله‌ خود این مرجع بزرگوار آمده است، اطمینان به روئیت هلال ماه پیدا کنند.
یعنی اینکه یا: 1. خود آنها هلال ماه را ببيند 2. عدّه‌اى كه از گفتۀ آنان يقين (یا اطمینان) پيدا مى‌شود، بگويند ماه را ديده‌ايم و هم‌چنین است هر چيزى كه به واسطۀ آن يقين (یا اطمینان) پيدا شود 3. دو مرد عادل بگويند كه در شب ماه را ديده‌ايم. 4. سى روز از اول ماه شعبان بگذرد كه به واسطۀ آن، اول ماه رمضان ثابت مى‌شود و سى روز از اوّل رمضان بگذرد كه به واسطۀ آن، اوّل ماه شوّال ثابت مى‌شود.
حجت الاسلام سید مصطفی هاشمی محجوب با بیان این مطالب افزود: تقریبا همه مراجع عظام یقین پیدا کردن خود فرد را برای رویت هلال ماه رمضان و روزه گرفتن در رمضان اصل می دانند و به عنوان مثال ، گواهی دادن و شهادت دو فرد عادل مانند آیت الله خامنه ای و آیت الله مکارم کافیست برای اینکه امروز را روز اول رمضان دانسته و مقلدان روزه بگیرند.
همچنین باید پذیرفت که رصد گسترده‌ای که توسط دفتر مقام معظم رهبری انجام می‌گیرد قابل مقایسه با رصدی که توسط دفاتر این مراجع صورت می‌گیرد، نیست. همچنان‌که اطلاعیه‌های صادره از دفاتر این مراجع نیز به منزله آن نمی‌باشد که خود این مراجع هلال ماه را دیده‌اند.
با این بیان، باید گفت این عده از مراجع معظم تقلید، یا باید در صدور اطلاعیه‌های دفاتر خویش تجدید نظر کنند و ظاهر این اطلاعیه‌ها را به گونه‌ای قرار دهند که این‌گونه القاء نکنند که حکم شرعی غیرقابل تخطی را بیان می‌کنند؛ و یا اینکه از فتاوای خویش عدول کرده و برای حکم حاکم شرع و حتی اطلاعیه‌های دفاتر خویش در اثبات روئیت هلال اول ماه حجیت قائل شوند.
مهدی مسائلی در سایت فتن نوشته است: همه ساله برای روئیت هلال ماه رمضان و همچنین هلال ماه شوال گروهی از رصدگران متخصص و زُبده که به احکام شرعی این مسئله نیز آشنایی دارند، از سوی دفتر مقام معظم رهبری مأموریت می‌یابند تا در سراسر کشور به رصد این امر پرداخته و سپس گزارش‌های خویش را به دفتر ایشان ارسال داشته، تا پس از جمع‌بندی این گزارش‌ها در آنجا، رأی نهایی به صورت اطلاعیه‌ای برای مردم کشور بیان شود.
اما با این حال، چند سالی است اطلاعیه‌هایی نیز از دفاتر بعضی مراجع معظم تقلید صادر می‌شود که با این گزارش‌ها تنافی داشته و آنها روزهای دیگری را به عنوان روز اول ماه رمضان و یا شوال اعلام نموده‌اند. بدیهی است که هر مرجع تقلیدی می‌تواند با دیگران در بحث روئیت هلال ماه رمضان و یا شوال اختلاف داشته باشد و نظری متفاوت با جمع‌بندی دفتر مقام معظم رهبری را بیان کند؛ اما بااین‌حال، نکته‌ای متناقض میان رأی و نظر فقهی این عده از مراجع، و اطلاعیه‌های صادره از دفاتر آنها وجود دارد که مقلدین آنها را دچار ابهام می‌کند که با تبیین صحیح موارد هیچ نگرانی نخواهد بود.

دو فتوای مهم در این رابطه

آیا رؤیت ماه به وسیله چشم مسلّح و تلسکوپ ها و وسایل نجومی ، اعتبار دارد؟

همه مراجع (به جز حضرات بهجت، خامنه ای و فاضل) : خیر، مگر آن که از این راه برای شخص اطمینان پیدا شود که اول ماه است.

آیات عظام بهجت، خامنه ای و فاضل : آری، اول ماه به وسیله چشم مسلّح و تلسکوپ و یا وسایل نجومی، ثابت می شود.
حکم حاکم

آیا حکم حاکم شرع در ثبوت اول ماه ، برای غیر مقلدان او نیز حجت است؟

همه مراجع ( به جز حضرات سیستانی و وحید) : آری، حکم حاکم شرع در ثبوت اول ماه، برای همه حجت است و باید به حکم او عمل کنند؛ مگر آن که بفهمند حاکم شرع اشتباه کرده است.

آیت الله سیستانی : اول ماه با حکم حاکم شرع ثابت نمی شود.

آیت الله وحید : بنابر احتیاط واجب، اول ماه با حکم حاکم شرع ثابت نمی شود.


همچنین این پرسش از آیت الله سیستانی  با پاسخ متناسبی مواجه شده که تایید کننده مطلب فوق است:

آیا با توجه به اختلافات فاحش در رؤیت هلال ماه: (۱) میزان رؤیت چیست؟ (۲) آیا استفاده از تقویمهای موجود کافی می باشد یا اینکه باید از طرف مراجع اعلام رؤیت گردد؟ (۳) آیا دیدن ماه در یک کشور ملاک برای دیگر کشورها نیست؟ افق یک کشور تا کجاست؟ (۴) آیا به محض رؤیت در یک شهر بقیه شهرهای آن کشور باید تبعیت نمایند؟
پاسخ: هلال ثابت می شود وقتی که انسان خودش رؤیت کند، یا اینکه دو نفر عادل به آن شهادت دهند، یا رؤیت هلال به حدی شایع شود که برای انسان علم آور باشد اگر ماه در منطقه ای رؤیت شود برای تمامی مناطقی که با آن منطقه هم افق است ثابت می شود. یعنی تمامی مناطقی که اگر مانعی نباشد ماه در آنجا هم قابل رؤیت است.


بازخوانی این فتوای رهبر معظم انقلاب در این باره نیز جالب توجه است:
رؤیت هلال با وسایل مستحدثه اعتبار ندارد؛ پس اگر با بعضی از وسایل بزرگ‌کننده یا نزدیکآورنده مانند تلسکوپ مثلاً ببیند، ولی بدون وسیله، هلال، قابل رؤیت نباشد، حکم به اول ماه نمیشود. پس معیار رؤیت با چشم، بدون وسیله نزدیکآورنده یا بزرگ‌کننده است. البته اگر با وسیله‌ای آن را ببیند و جای آن را بداند سپس با چشم ـ بدون وسیله ـ آن را رؤیت نماید، حکم به اول ماه میشود.

(تحریرالوسیله، ج۲، المسائل المستحدثة، مسائل الصلاة و الصوم، ص۵۷۴، م۱۸)

* س: آیا رؤیت تصویر هلال ماه با استفاده از دوربین CCD و انعکاس نور و بازخوانی اطلاعات ضبط شده توسط رایانه، برای اثبات اول ماه کفایت میکند؟

ج. رؤیت با وسیله، فرقی با رؤیت به طریق عادی ندارد و معتبر است. ملاک آن است که عنوان رؤیت محفوظ باشد. پس رؤیت با چشم و با عینک و با تلسکوپ محکوم به حکم واحدند. اما در مورد انعکاس به رایانه که در آن صدق عنوان رؤیت معلوم نیست، محل اشکال است.
(اجوبة استفتائات، س۸۳۵)

اختلاف نظر مراجع در ثبوت اول ماه

علت اختلاف نظر مراجع تقلید ، در اعلام اول ماه رمضان و عید فطر چیست؟ آیا در گذشته این اختلاف بوده است؟

اختلاف نظر مراجع تقلید در ثبوت اول ماه، امری نیست که تازه به وجود آمده باشد؛ بلکه در گذشته نیز این مسئله، در نزد ایشان مورد فکر و نظر بوده است. عوامل متعددی باعث اختلاف نظر گردیده است که موارد ذیل را می توان از مهم ترین آنها دانست :

1. اعتبار اتحاد افق؛ عده ای بر این باورند که اگر هلال ماه، در نقطه ای از کره زمین دیده شود _ که افق در آنجا با جاهای دیگر تفاوت داشته باشد ولی در شب مشترک باشند _ اول ماه در آن مکان ها ثابت می شود. در مقابل این نظریه، فقهایی هستند که اتحاد در افق را معتبر می دانند و معتقدند اگر هلال ماه در شهری دیده شود که افق آن، با شهر یا کشور دیگر اختلاف داشته باشد، اول ماه از نظر شرعی برای شهر دوم ثابت نمی شود. بدیهی است طبق نظر اول به طور معمول، اول ماه یک روز زودتر ثابت می شود.

2. اعتبار حکم حاکم؛ حجیت و نفوذ حکم حاکم میان فقیهان، نظری مشهور است؛ ولی برخی از آنان، حکم حاکم را در رؤیت هلال ماه معتبر نمی دانند.

3. شهادت بیّنه نزد حاکم؛ گاه مجتهد جامع الشرائط، از شهادت کسانی که ماه را دیده اند، اطمینان پیدا می کند و بر این اساس ثبوت اول ماه را اعلام می دارد. چه بسا ممکن است به جهت فقدان برخی شرایط، برای مجتهد دیگر این اطمینان حاصل نشده باشد.

اختلاف فقیهان در امور یاد شده، به جهت اختلاف در یک سری از مبانی نظری و اصول فکری است که آراء و افکار متفاوتی را بر می تابد. نظریه پردازی مختلف در ادبیات و اصول فقه، برداشت متفاوت از آیات و روایات و اختلاف نظر در سند احادیث و شناخت راویان، به طور طبیعی موجب تفاوت در بعضی از فتاوا می شود.