همزمان با انتشار خبر انعقاد قرارداد پروژه قطار شهری میشد برق شادی را در چشمان هزاران شهروند کرجی مشاهده نمود، هرچند آن زمان مشکلات ترافیک و آلودگی مانند امروز تبدیل به معضل اجتماعی نشده بود. ولی حتی تصور بهرهمندی از قطار شهری نیز خود، امیدوارکننده و شیرین بود.
قرارداد پروژه خط ۲ قطار شهری کرج، پس از چهارده ماه تاخیر از زمان برگزاری مناقصه در تاریخ ۹/۱۲/۸۵ به شرکت سابیر ابلاغ و بدین ترتیب پیمان طرح و ساخت از همان ابتدا چهارده ماه از زمان شروع و تداوم اجراء محروم و تبعات آن به آینده پروژه تحمیل شد.
باید گفت مطابق وظایف قراردادی، پیمانکار برای استفاده از تسهیلات مالی خارجی (فاینانس)موظف در به جریان انداختن نامه توافق با سرمایهگذاری از کشور اتریش گردیده بود که انجام شد، لیکن به علت طولانی شدن اخذ مصوبه شورای اقتصاد توسط کارفرما، از زمان تسلیم پیشنهاد بانک مذکور تا تاریخ ۹/۱۲/۸۵که قرارداد تجاری موجود مبادله گردید و همچنین مسائل ناشی از تحریم و موانع موجود در نظام بینالمللی، بینتیجه و با اعلام کتبی انصراف بانک مذکور، فاینانس کلا متوقف گردید.
پس از طی فراز ونشیبهای فراوان که از حوصله این گزارش خارج است ضمن ریالی شدن پیمان تا سال ۱۳۹۰ بدون اختصاص هیچ گونه مبلغ ریالی از سهم شهرداری و با تخصیص مبالغ ناکافی از اعتبارات دولتی، پروژه شروع وتداوم عملیات طراحی و ساخت، ادامه یافت.
شرایط حاکم بر پروژه در سال ۸۵ تا سال ۹۰و عدم تفاهم به وجودآمده بین کارفرما و پیمانکار منجر به اعلام فسخ قرارداد از طرف کارفرما در سال ۹۰، به پیمانکار شد که موجب توقف ۴ ماه عملیات اجرایی گردیده و پیمانکار را با بیش از یکصدمیلیارد ریال ضررمواجه نمود، جلسات متعدد بین کارفرما، شهرداری، استانداری و پیمانکار منجر به صدور صورتجلسه ادامه همکاری پیمانکار با شرایط تعیین شده گردید و پیمانکار به کار خود ادامه داد.
بعد از تغییرات انجام شده، بار دیگر امید به پیشرفت اجرائی مترو و راهاندازی آن در موعد مقرر افزایش یافته و در قبال آن سازمان قطارشهری کرج (کارفرما) متعهد گردید منابع مالی لازم را تامین و همچنین تحویل زمینهای موردنیاز از جمله زمین پایانه را در زمان مقرر به انجام برساند.
در این مدت یعنی از انتهای سال ۱۳۹۰به بعد همواره مبالغی که برای پروژه از طرف سازمان قطارشهری کرج در نظر گرفته شده، کمتر از ۲۰درصد مبالغ موردنیاز بوده است، ضمنا بخش عمده از استملاکهای موردنیاز از جمله زمین پایانه که در اجرا و راهاندازی مترو نقش مهم و بسزائی دارد و زمینهای مربوط به هواکشهای میان تونلی و گالریهای دسترسی جهت شروع عملیات اجرایی تحویل پیمانکار نگردید.
یکی دیگر از مشکلات بزرگ به وجود آمده در سال ۱۳۹۱افزایش ۳ برابری قیمت دلار و تورم افسار گسیخته کشوری بوده که تمام پروژههای عمرانی را به چالش کشانده و اغلب کارفرمایان پروژههای ملی را مجبور به درخواست اصلاح قیمت کرده است.
در پروژه خط ۲ قطار شهری کرج با توجه به اینکه تاکنون کمتر از ۲۰ درصد از بودجه موردنیاز تامین شده، جهت بهروزرسانی قیمتها عزم جدی و توان لازم در مدیریت شهری دیده نمیشود.
مهمترین دلیل طولانی شدن پروژه
بعد از گذشت حدود ۹ سال از آغاز عملیات اجرایی یکی از بزرگترین پروژههای ملی در کرج همچنان شاهد بیثباتی در تصمیمگیریها در این پروژه هستیم که اگر واکاوی شود به این نتیجه میرسیم که مهمترین دلیل طولانی شدن پروژه، عدم تامین منابع مالی میباشد.
آنچه از مطالعه پرونده قطار شهری کرج بدست میآید، این است که این پروژه در صورت اهتمام مدیریت شهری به راحتی قابل تحقق بوده وتنها عدم تزریق به موقع اعتبار، سبب بروز مشکلات در این مرحله شده است.
کارگرانی که ماههاست حقوق دریافت نکردهاند
بر کسی پوشیده نیست کارهای زیرزمینی و تونل یکی از سختترین مشاغل بوده و کارگران شاغل در این کارگاهها شرایط بسیار سختی را متحمل میشوند و هماکنون به دلیل مساِئل و مشکلات پیش آمده از جمله عدم پرداخت صورت وضعیتهای تایید شده توسط سازمان قطار شهری کرج، ماههاست حقوق خود را دریافت نکردهاند و از نظر اقتصادی شرایط بسیار سختی را تجربه میکنند.
علی اصغر همتی، مدیرعامل سازمان قطارشهری کرج و حومه درمورخه ۱۶/۶/۱۳۹۳، از پیشرفت ۴۷درصدی مجموعه قطار شهری کرج خبرداد و گفت: پیگیر وضعیت اعتباری قطار شهری کرج هستیم و در حال حاضر روند تکمیل پروژه ادامه دارد. وی افزود: به غیر از بودجه هماکنون هیچ مشکلی برای تکمیل قطار شهری کرج وجود ندارد و تاکنون در سازههای پروژه بطور میانگین پیشرفتی ۴۷درصدی داشتهایم.
مورخه ۱۸/۶/۱۳۹۳، عزیز اکبریان؛ نماینده مردم کرج، اشتهارد و آسارا در مجلس شورای اسلامی، میزان اعتبار تعیین شده برای یک سال فعالیت قطار شهری را ۳۰۰میلیارد تومان عنوان کرد و با بیان اینکه این رقم به دلیل تحریمها ناگهان به شدت افت کرد، افزود: شهرداری کرج سال گذشته با فروش ۲۰میلیارد از اراضی خود توانست تنها از خواب این مجموعه جلوگیری کند.
مدیرعامل قطار شهری کرج در مورخه ۸/۹/۹۴ در مصاحبه با خبرگزاری ایسنا، اظهار میدارد: پس از مطرح شدن بحث تامین مالی پروژه قطار شهری کرج، شورای شهر مصوبهای را به منظور تامین مالی این پروژه از طریق فروش زمین به تصویب رساند اما این مصوبه توسط "شستا” و”سابیر” مورد پذیرش قرار نگرفت و شورای شهر نیز اصلاح قیمت انجام پروژه را از دور بررسی خارج کرد و از این به بعد هیچگونه اصلاح قیمتی در هزینههای پروژه قطار شهری صورت نخواهدگرفت.
رئیس شورای شهر کرج مورخه ۲۴/۹/۹۴ در مصاحبه با خبرگزاری ایرنا با اشاره به نتیجه تصمیمگیری در مورد وضعیت ادامه همکاری با پیمانکار قطارشهری کرج اظهار داشت: در این زمینه جلسهای با حضور استاندار البرز، معاون عمرانی استاندار، شهردار کرج، مدیرعامل "شستا” و بنده تشکیل شد که مشکلات مربوط به همکاری با "سابیر” در آن مطرح شد.
وی افزود: هرگونه اقدام لازم از سوی مدیریت شهری کرج برای ادامه همکاری با "سابیر”انجام شد (آیا منظور از همکاری ۱۰۰درصد تهاتراست ؟) اما پیمانکار قطار شهری کرج از قبول مصوبات شورا سرباز زد.
رئیس شورای اسلامی شهر کرج با بیان اینکه در این زمینه مدیریت شهری کرج حتی موضوع تعدیل قیمت را نیز پیشنهاد کرد گفت: "سابیر”پس از گذشت ۲ ماه زیر بار صورت جلسهای که توسط شهردار و رئیس شورای شهر کرج امضاء شد، نرفت. وی تصریح کرد: مدارک و استنادات ارائه شده توسط مدیرعامل "شستا” پذیرفته و مقرر شد تا اقدامات قانونی در این زمینه صورت گیرد و به احتمال قوی پیمانکار جدید براساس ضوابط و مقررات تعیین میشود. (آیا تاوان هزینههای سنگین فسخ و عقد قرار جدید را شهروندان کرجی که ۹ سال انتظار بهرهمندی از قطار شهری را کشیدهاند، باید بپردازند؟!) دادگو ادامه داد: منتفی شدن مصوبه شورا مبنی بر تعدیل قیمتها از سوی "سابیر” از جمله دلایلی بود که سبب شد مدیرعامل شستا با قطع این همکاری موافقت کند.
توضیحات شستا درباره ادامه همکاری سابیر با قطار شهری کرج
روابط عمومی شرکت سرمایهگذاری تامین اجتماعی درتوضیحاتی درباره ادامه همکاری شرکت سابیر اظهارداشت:پس از دیدار استاندار البرز، اعضای شورا و شهردار کرج با مدیرعامل شرکت سرمایهگذاری تامین اجتماعی، پس از بررسی همهجانبه شرایط کنونی پروژه متروی کرج به مدیرعامل هلدینگ عمران و حمل ونقل شستا ابلاغ شد که نسبت به رفع موانع کاری موجود اقدام کند. در توضیحات روابط عمومی شستا آمده است: براین اساس این شرکت باید با هماهنگی شهرداری وشرکت راهآهن شهری(مترو) کرج نسبت به تسریع در اجرای طرح و به بهرهبرداری رساندن آن اقدام کند.
این روابط عمومی تصریح کرد: علیرغم مشکلاتی که در زمینه تامین اعتبار و سایر موانعی که از گذشته در مسیر اجرای این پروژه قرار داشته، مجموعه شستا کمک میکند تا هرچه زودتر رضایت مردم و مسئولان البرز از عملکرد سابیر به دست آید.
در مورخه ۹/۱۰/۱۳۹۴ ابلاغ اخطار فسخ پیمان پروژه قطار شهری کرج براساس ماده ۱۵-۲ به پیمانکار اعلام گردید.
مدیرعامل شرکت سابیر در پاسخ به این اخطار، با اشاره به مفاد قرارداد آورده است: تعجیل در اقدام به فسخ پیمان بنا به دلایل فراقانونی، غیرحقوقی وخارج از مفاد قرارداد و با اهدافی از پیش طراحی شده موجب شده است که
تشریفات بسیار معمول و مرسوم قراردادی و حقوقی که حتی در اقدامات روزمره بین طرفین هر قراردادی مرسوم و الزامآور است، به فراموشی سپرده شود، لذا مجددا تاکید میگردد از آن جا که نامه شماره ۱۰۸۱۲-۹۴ مورخ ۷/۱۰/۱۳۹۴ مشاور که مبنای نامه فوقالذکر آن کارفرمای محترم میباشد دریافت نگردیده است، نامه ابلاغ اخطار فسخ پیمان آن کارفرمای محترم فاقد اعتبار حقوقی و قراردادی است.
لازم به ذکر است طی رتبهبندی انجام گرفته توسط سازمان مدیریت صنعتی (مرکز رتبهبندی شرکتهای برتر)سابیر بعنوان دومین پیمانکار برتر کشور در حوزه عمرانی انتخاب شده است.همچنین در اولین رتبهبندی انجام گرفته از میان بیش از ۲۵۰ شرکت زیر مجموعه شستا،بعنوان یکی از ۱۰ شرکت برتر انتخاب گردیده است. گفتنی است چندی پیش بنا به دعوتی که از مدیرعامل سابق قطار شهری کشور، محسن هاشمی به عمل آمد، وی طی بازدید از عملیات اجرایی پروژه، بنا به درخواست میزبان، گزارشی در این زمینه تهیه نموده که بنظر میرسد با توجه به کارنامه درخشان و موفقیتهای انکارناپذیر وی در متروی کشور، مطالعه گزارش میتواند نشان دهد که آیا پیمانکار توان ادامه کار را دارد یا نه، البته علیرغم اعلام آماده بودن گزارش، هنوز اقدام جهت دریافت آن صورت نگرفته است.
مشکلات حدود ۸۰۰ کارگر و خانوادههایشان در ماههای پایانی سال
در پایان انتظار میرود هزینه اختلافات بین کارفرما و پیمانکار بعد از ۹ سال کشوقوس، به شهروندان تحمیل نشود، البته در حال حاضر سرنوشت حدود ۸۰۰ کارگر و خانوادههایشان نیز با این پیمان گره خورده و کارگرانی که چندین ماه حقوق معوقه دارند، چشمانتظار تعیین تکلیف پروژه قطار شهری کرج هستند تا با نزدیک شدن به ماههای پایانی سال، ابرهای تاریک ناامیدی بر زندگیشان سایه نیندازد.
گزارش از فرشته خاکپور