روزنامه ستاره صبح در مطلبی با عنوان «هدف از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی جبران کسری بودجه است» در گفتگو با مرتضی افقه تحلیلگر اقتصادی این گونه آورده است:
اشاره: حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی یا ارز دولتی یکی از خبر‌های پرحاشیه و پرسروصدای اقتصادی که شاهد آن هستیم. حذف ارز دولتی خیلی‌ها بر این باور هستند از اول اشتباه محض بوده و به‌غیراز اینکه سفر و معیشت مردم را تنگ‌تر می‌کند چیز دیگری عاید مردم و جامعه نشده است. همچنین برخی از اقتصاددان‌ها نیز مخالف جایگزین ارز ۴۲۰۰ تومانی هستند به این دلیل که وضعیت معیشت مردم را نسبت به قبل تنگ‌تر خواهد کرد. به نظر می‌رسد که تیم اقتصادی دولت و مجلس توافق بر سر حذف ارز ترجیحی دارند که رئیس‌جمهور ابلاغ آن را زده و به مجلس نیز ارائه داده است. دراین‌ارتباط ستاره صبح گفت‌وگویی با دکتر مرتضی افقه تحلیلگر اقتصادی و استاد دانشگاه انجام داده که در ادامه می‌خوانید:
سه‌شنبه‌شب هفته گذشته بود، آقای رئیسی در جمع برخی از اقتصاددانان رسماً ابلاغ حذف ۴۲۰۰ را اعلائم کرد. حالا با توجه به حذف ۴۲۰۰ و اینکه گفته‌اند ۱۷۵۰۰ قرار جایگزین آن خواهد شد. چطور تحلیل می‌کنید؟
به نظر من، اثر روانی بالایی را در پی خواهد داشت که همین امر هزینه‌بر خواهد بود. بعدازآن نیز شاهد افزایش قیمت‌ها خواهیم بود. اینکه قیمت برخی کالا‌ها افزایش پیدا می‌کند شکی نیست، اما اینکه چگونه دولتی‌ها می‌خواهند این افرایش قیمت را جبران کنند جای سؤال دارد؟ ظاهراً قرار بر این است کالابرگ الکترونیکی یا افزایش یارانه صورت بگیرد که این هم موقت است و نمی‌تواند جلوی افزایش قیمت‌ها گرفته شود. رسماً حذف ارز ترجیحی بهبودی در اقتصاد را نخواهیم داشت، بلکه سفره مردم کوچک‌تر از قبل می‌شود و معیشت نیز سخت‌تر از قبل خواهد شد.
مسئولان بر این باور هستند که با حذف ارز ترجیحی وضعیت بهتر می‌شود، ولی واقعیت این است که بدتر خواهد شد. به دلیل اینکه در حال حاضر دولت کمبود نقدی دارد و با علم به این موضوع که کمبود پول دارد، دست به چنین اقدامی زده است. اگر پازل‌ها را کنار هم قرار بدهیم، می‌توانیم نتیجه بگیرم که هدف دولت از این اقدام جبران کسری بودجه است؛ بنابراین، چشمش را به روی ریسک احتمالی و احتمال اینکه تنش سیاسی هم به دنبال داشته باشد، بسته است. در پی حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی قطعاً تبعاتی را خواهیم داشت.
وضعیت بازار ارز را چطور تحلیل می‌کنید؟
متأسفانه دلار بالای دو تا دو هزار و پانصد تومان افزایش قیمت داشته که مدیریت همین موضوع با این عدد برای مسئولان سخت شده است. این نکته را نیز اضافه کنم که باید انتظار افزایش دلار بیشتر از این را نیز داشته باشیم. پرسش این است که آیا دولت می‌تواند این وضعیت را مدیریت کند که به نظرم بعید است.
دولت باید چه مدیریت یا چه استراتژی را پیاده کند؟
در حال حاضر دولت در بحث حذف ارز ترجیحی سردرگم است و هرکدام از وزرایش مطلبی را عنوان می‌کنند که علمی و منطقی نیست. به نظر من، تنها راهی که دولت می‌تواند در پیش بگیرد، این است که در کوتاه‌مدت سراغ مسئله تحریم‌ها برود و بتواند راه‌حلی برای برداشتن تحریم‌ها پیاده کند؛ در غیر این صورت در داخل هیچ اقدامی در کوتاه‌مدت نمی‌توانند انجام بدهند. کسری بودجه دولت را به تنگنا انداخته که متأسفانه با افزایش قیمت ارز می‌خواهد کسری را حل‌وفصل کند. قطعاً موفق خواهد شد، ولی پرسش این است که تبعات جامعه و معیشت مردم را چگونه می‌خواهد حل کند؟
خیلی‌ها بر این باور بودند که بنای ارز ۴۲۰۰ تومانی یا ارز جهانگیری اشتباه بود و باعث شد چرخه تولید ما از اینکه هست بدتر شود؛ نظر شما دراین‌باره چیست؟
خیر. به نظر من چنین استدلالی درست نیست. اگر ارز ۴۲۰۰ تومانی نبود، دارو و برخی از مواد غذایی که با این ارز تأمین می‌شدند باید بسیار گرانتر تهیه می‌کردیم و فشار بیشتری به دهک پایین جامعه می‌آمد. استدلال‌های بسیار گمراه‌کننده‌ای دارند به‌خصوص اقتصاددان‌های طرفدار بازار آزاد که فشار زیادی آوردند. در حال حاضر نیز دولت را متقاعد کردند که این ۴۲۰۰ تومان را آن‌هم در شرایط فعلی کاهش بدهند. اگر ارز ۴۲۰۰ تومانی نبود، بسیاری از کالا‌ها را خیلی گرانتر از آن چیزی که اکنون هستند باید تهیه می‌کردیم، به‌خصوص دارو که موردنیاز افراد آسیبپذیر جامعه است.
برخی اعتقاد داشتند ارز ۴۲۰۰ تومانی زمینه رانت و فساد را در بدنه اقتصاد بیشتر کرده است؛ نظر شما دراین‌باره چیست؟
من بار‌ها در مصاحبه‌ها گفته‌ام که رانت به‌خودی‌خود چیز منفی‌ای نیست. رانت یک ابزاری است که حکومت‌ها در کشور‌های درحال‌توسعه برای پر کردن نابرابری اقتصادی از آن استفاده می‌کنند. یارانه‌ای که می‌دهند یک رانت است یا جذب سرمایه‌گذار برای مناطق محروم با این هدف که ۱۰ سال از مالیات معاف هستند رانت به شمار می‌آید. رانت به‌خودی‌خود بد نیست. وقتی رانت بد می‌شود یا منفی شده که عده‌ای سوءاستفاده می‌کنند. باید جلوی افرادی که سوءاستفاده می‌کنند که تعدادشان هم کم نیست گرفته شود. قوه قضاییه باید دراین‌باره اقدام اساسی انجام بدهد تا جلوی این فساد‌ها گرفته شود؛ ولی متأسفانه تا به امروز چنین اقدامی صورت نگرفته است.
ظاهراً بحث افزایش یارانه را خواهیم داشت، البته دائمی نخواهد بود و احتمالاً دولت در ماه‌های آینده این مبلغ را به کالابرگ الکترونیکی تبدیل خواهد کرد. تحلیل شما دراین‌باره چیست؟
مسئولان تصورشان این است که قیمت ارز را بالا ببرند تا بتوانند مقداری از این وضع را جبران کنند؛ ولی معمولاً دولت به دلیل ناکارآمدی این قسمت نمی‌تواند توزیع درآمد‌ها را به‌خوبی انجام بدهد و از آن‌طرف افزایش قیمت‌ها را با یک دستور انجام می‌دهد و نتیجه‌اش همان کاهش قدرت خرید عده زیادی می‌شود. از این‌طرف می‌خواهند یارانه زیاد شود آن‌هم از طریق کارت الکترونیکی به ملت پول دهند، اما، چون آن پول ثابت است درنهایت شاهد تورم روبه افزایش و کاهش قدرت خرید مردم خواهیم بود.
با توجه به صحبت‌های شما حذف ارز ترجیحی در حال حاضر به نفع اقتصاد و جامعه نیست؛ درست است؟
بله. حذف ارز ۴۲۰۰ اصلاً به نفع مردم خصوصاً آن گروه‌های کم‌درآمد نیست حتی به نفع طبقه متوسط هم نیست و قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کنند و قدرت خرید عده زیادی کاهش پیدا می‌کند. همان‌طور که گفتم تعداد بیشتری از فقرا، فقیرتر می‌شوند و تعداد بیشتری از طبقات متوسط به زیر خط فقر سقوط پیدا می‌کنند. از همه مهم‌تر شاهد تورم بی‌سابقه خواهیم بود.
اشاره: حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی یا ارز دولتی یکی از خبر‌های پرحاشیه و پرسروصدای اقتصادی که شاهد آن هستیم. حذف ارز دولتی خیلی‌ها بر این باور هستند از اول اشتباه محض بوده و به‌غیراز اینکه سفر و معیشت مردم را تنگ‌تر می‌کند چیز دیگری عاید مردم و جامعه نشده است. همچنین برخی از اقتصاددان‌ها نیز مخالف جایگزین ارز ۴۲۰۰ تومانی هستند به این دلیل که وضعیت معیشت مردم را نسبت به قبل تنگ‌تر خواهد کرد. به نظر می‌رسد که تیم اقتصادی دولت و مجلس توافق بر سر حذف ارز ترجیحی دارند که رئیس‌جمهور ابلاغ آن را زده و به مجلس نیز ارائه داده است. دراین‌ارتباط ستاره صبح گفت‌وگویی با دکتر مرتضی افقه تحلیلگر اقتصادی و استاد دانشگاه انجام داده که در ادامه می‌خوانید:
سه‌شنبه‌شب هفته گذشته بود، آقای رئیسی در جمع برخی از اقتصاددانان رسماً ابلاغ حذف ۴۲۰۰ را اعلائم کرد. حالا با توجه به حذف ۴۲۰۰ و اینکه گفته‌اند ۱۷۵۰۰ قرار جایگزین آن خواهد شد. چطور تحلیل می‌کنید؟
به نظر من، اثر روانی بالایی را در پی خواهد داشت که همین امر هزینه‌بر خواهد بود. بعدازآن نیز شاهد افزایش قیمت‌ها خواهیم بود. اینکه قیمت برخی کالا‌ها افزایش پیدا می‌کند شکی نیست، اما اینکه چگونه دولتی‌ها می‌خواهند این افرایش قیمت را جبران کنند جای سؤال دارد؟ ظاهراً قرار بر این است کالابرگ الکترونیکی یا افزایش یارانه صورت بگیرد که این هم موقت است و نمی‌تواند جلوی افزایش قیمت‌ها گرفته شود. رسماً حذف ارز ترجیحی بهبودی در اقتصاد را نخواهیم داشت، بلکه سفره مردم کوچک‌تر از قبل می‌شود و معیشت نیز سخت‌تر از قبل خواهد شد.
مسئولان بر این باور هستند که با حذف ارز ترجیحی وضعیت بهتر می‌شود، ولی واقعیت این است که بدتر خواهد شد. به دلیل اینکه در حال حاضر دولت کمبود نقدی دارد و با علم به این موضوع که کمبود پول دارد، دست به چنین اقدامی زده است. اگر پازل‌ها را کنار هم قرار بدهیم، می‌توانیم نتیجه بگیرم که هدف دولت از این اقدام جبران کسری بودجه است؛ بنابراین، چشمش را به روی ریسک احتمالی و احتمال اینکه تنش سیاسی هم به دنبال داشته باشد، بسته است. در پی حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی قطعاً تبعاتی را خواهیم داشت.
وضعیت بازار ارز را چطور تحلیل می‌کنید؟
متأسفانه دلار بالای دو تا دو هزار و پانصد تومان افزایش قیمت داشته که مدیریت همین موضوع با این عدد برای مسئولان سخت شده است. این نکته را نیز اضافه کنم که باید انتظار افزایش دلار بیشتر از این را نیز داشته باشیم. پرسش این است که آیا دولت می‌تواند این وضعیت را مدیریت کند که به نظرم بعید است.
دولت باید چه مدیریت یا چه استراتژی را پیاده کند؟
در حال حاضر دولت در بحث حذف ارز ترجیحی سردرگم است و هرکدام از وزرایش مطلبی را عنوان می‌کنند که علمی و منطقی نیست. به نظر من، تنها راهی که دولت می‌تواند در پیش بگیرد، این است که در کوتاه‌مدت سراغ مسئله تحریم‌ها برود و بتواند راه‌حلی برای برداشتن تحریم‌ها پیاده کند؛ در غیر این صورت در داخل هیچ اقدامی در کوتاه‌مدت نمی‌توانند انجام بدهند. کسری بودجه دولت را به تنگنا انداخته که متأسفانه با افزایش قیمت ارز می‌خواهد کسری را حل‌وفصل کند. قطعاً موفق خواهد شد، ولی پرسش این است که تبعات جامعه و معیشت مردم را چگونه می‌خواهد حل کند؟
خیلی‌ها بر این باور بودند که بنای ارز ۴۲۰۰ تومانی یا ارز جهانگیری اشتباه بود و باعث شد چرخه تولید ما از اینکه هست بدتر شود؛ نظر شما دراین‌باره چیست؟
خیر. به نظر من چنین استدلالی درست نیست. اگر ارز ۴۲۰۰ تومانی نبود، دارو و برخی از مواد غذایی که با این ارز تأمین می‌شدند باید بسیار گرانتر تهیه می‌کردیم و فشار بیشتری به دهک پایین جامعه می‌آمد. استدلال‌های بسیار گمراه‌کننده‌ای دارند به‌خصوص اقتصاددان‌های طرفدار بازار آزاد که فشار زیادی آوردند. در حال حاضر نیز دولت را متقاعد کردند که این ۴۲۰۰ تومان را آن‌هم در شرایط فعلی کاهش بدهند. اگر ارز ۴۲۰۰ تومانی نبود، بسیاری از کالا‌ها را خیلی گرانتر از آن چیزی که اکنون هستند باید تهیه می‌کردیم، به‌خصوص دارو که موردنیاز افراد آسیبپذیر جامعه است.
برخی اعتقاد داشتند ارز ۴۲۰۰ تومانی زمینه رانت و فساد را در بدنه اقتصاد بیشتر کرده است؛ نظر شما دراین‌باره چیست؟
من بار‌ها در مصاحبه‌ها گفته‌ام که رانت به‌خودی‌خود چیز منفی‌ای نیست. رانت یک ابزاری است که حکومت‌ها در کشور‌های درحال‌توسعه برای پر کردن نابرابری اقتصادی از آن استفاده می‌کنند. یارانه‌ای که می‌دهند یک رانت است یا جذب سرمایه‌گذار برای مناطق محروم با این هدف که ۱۰ سال از مالیات معاف هستند رانت به شمار می‌آید. رانت به‌خودی‌خود بد نیست. وقتی رانت بد می‌شود یا منفی شده که عده‌ای سوءاستفاده می‌کنند. باید جلوی افرادی که سوءاستفاده می‌کنند که تعدادشان هم کم نیست گرفته شود. قوه قضاییه باید دراین‌باره اقدام اساسی انجام بدهد تا جلوی این فساد‌ها گرفته شود؛ ولی متأسفانه تا به امروز چنین اقدامی صورت نگرفته است.
ظاهراً بحث افزایش یارانه را خواهیم داشت، البته دائمی نخواهد بود و احتمالاً دولت در ماه‌های آینده این مبلغ را به کالابرگ الکترونیکی تبدیل خواهد کرد. تحلیل شما دراین‌باره چیست؟
مسئولان تصورشان این است که قیمت ارز را بالا ببرند تا بتوانند مقداری از این وضع را جبران کنند؛ ولی معمولاً دولت به دلیل ناکارآمدی این قسمت نمی‌تواند توزیع درآمد‌ها را به‌خوبی انجام بدهد و از آن‌طرف افزایش قیمت‌ها را با یک دستور انجام می‌دهد و نتیجه‌اش همان کاهش قدرت خرید عده زیادی می‌شود. از این‌طرف می‌خواهند یارانه زیاد شود آن‌هم از طریق کارت الکترونیکی به ملت پول دهند، اما، چون آن پول ثابت است درنهایت شاهد تورم روبه افزایش و کاهش قدرت خرید مردم خواهیم بود.
با توجه به صحبت‌های شما حذف ارز ترجیحی در حال حاضر به نفع اقتصاد و جامعه نیست؛ درست است؟
بله. حذف ارز ۴۲۰۰ اصلاً به نفع مردم خصوصاً آن گروه‌های کم‌درآمد نیست حتی به نفع طبقه متوسط هم نیست و قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کنند و قدرت خرید عده زیادی کاهش پیدا می‌کند. همان‌طور که گفتم تعداد بیشتری از فقرا، فقیرتر می‌شوند و تعداد بیشتری از طبقات متوسط به زیر خط فقر سقوط پیدا می‌کنند. از همه مهم‌تر شاهد تورم بی‌سابقه خواهیم بود.
