در 12 کیلومتری شمال غربی شهر ابرکوه، روستایی به نام «تیزوک» قرار دارد که قلعه مسکونی و بسیار زیبای آن زبانزد است.
قلعه تیزوک از جمله معدود قلعه‌های کشور است که هنوز هم زندگی در آن جریان دارد و چندین خانواده در کنار یکدیگر، به دور از هیاهوی شهری و در آرامش، داخل آن زندگی را سپری می‌کنند.
این قلعه از سال 1394 به همت یک جوان گچکار که «علی امیدپناه» نام دارد، علائم حیاتی خود را بازیافت و رفته‌رفته طی چند سال مجدداً احیا و روح زندگی در شریان‌هایش جاری شد.
این جوان ابرکوهی در گفت و گو با خبرنگار ایسنا - منطقه یزد در این رابطه اظهار می‌کند: ارگ تیزوک که به قلعه «خان» نیز معروف است، تقریباً خالی از سکنه شده بود لذا تصمیم گرفتم حداقل خانه پدربزرگ مادری خود را مرمت و دوباره آن را احیا کنم.
امیدپناه ادامه می‌دهد: ابتدا تنها 5 خانوار در این قلعه سکونت داشتند ولی توانستیم با تشویق فرزندان و نوه‌های آنان، بخش‌هایی از قلعه را بازسازی و مرمت کنیم و هم‌اکنون یازده خانوار در این ارگ زندگی می‌کنند.
وی با بیان این که قلعه تیزوک در حال حاضر به یک اقامتگاه بومگردی بی‌نظیر برای اسکان گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شده است، خاطرنشان می‌کند: ظرفیت اقامتی قلعه در ابتدا تنها 10 نفر بود ولی امروز به بیش از 30 نفر افزایش یافته است.
این جوان فعال ابرکوهی ابراز می‌کند: در این قلعه تاریخی نیز همان امکانات زندگی در شهر و خانه‌های مدرن وجود دارد، با این تفاوت که معماری خانه‌های قلعه هنرمندانه، خلاقانه و به جرأت می توان گفت فراتر از فناوری‌های مهندسی امروز است زیرا به‌گونه‌ای طراحی شده که سیستم گرمایشی و سرمایشی آن طبیعی بوده و حتی در اوج گرمای تابستان نیز به سیستم‌های خنک کننده امروزی نیاز ندارد.
وی تصریح می‌کند: خانه‌های بی‌بی رباب، بی‌بی کلثوم و بی‌بی شیرین از جمله خانه‌های این قلعه هستند که به بهترین شکل بازسازی و مرمت شده است تا ضمن حفظ شاکله اصلی بنا در جهت جذب هرچه بیشتر گردشگران و رونق صنعت توریسم نیز مؤثر باشد.
اما آنچه بیان آن ضروری می‌رسد، تاریخچه و شرح بخش‌های مختلف قلعه تیزوک است؛ این قلعه توسط عبدالرضاخان بزرگ، پدر «حاجخان» و «سالار نظام» در دوره افشاریه از خشت و گل در دو طبقه و پلانی مستطیلی شکل و به مساحت 10 هزار مترمربع ساخته شده است.
مساحتی به اندازه 5600 مترمربع از این قلعه به اسطبل، حمام عمومی، مسجد، سر در هشت‌ضلعی و رودی با دو نشیمن‌گاه، چهار برج که در چهارگوشه و کوچه پس کوچه‌ها اختصاص یافته و 4400 مترمربع آن نیز مسکونی است.
خانه‌های این قلعه به صورت موازی و هم‌ردیف ساخته شده و از جمله نکات معماری قلعه این است که تمامی پشت‌بام‌های خانه‌ها به یکدیگر متصل است.
شایان ذکر است؛ امروز گردشگران علاوه بر تجربه یک زندگی روستایی در این قلعه و بهره‌مندی از لذت غذاهای سنتی، بیشترین زمان خود را صرف گرفتن عکس‌های یادگاری با بخش‌های مختلف این قلعه می‌کنند که در هیچ جای کشور نمونه آن وجود ندارد.