ماهها قبل از فرارسیدن ماه مبارک رمضان ،شبکه های تلویزیونی رسانه ملی به تکاپو می افتند تا هرکدام به فراخور توانایی خود برنامه های متنوعی رادراین ماه برای مخاطبین خودتهیه وبرروی آنتن ببرند
به گزارش تابناک ایلام،ماهها قبل از فرارسیدن ماه مبارک رمضان ،شبکه های تلویزیونی رسانه ملی به تکاپو می افتند تا هرکدام به فراخور توانایی خود برنامه های متنوعی رادراین ماه برای مخاطبین خودتهیه وبرروی آنتن ببرند
دراین میان پخش سریالهای ماه مبارک رمضان پای ثبت این ماه ومیهمان خانه های مردم شده اند .برنامه هایی که باهدف سرگرمی وباخروجی مناسب اخلاقی ومذهبی واجتماعی وفرهنگی باهرینه های فراوان تهیه می شوند وقطعا باید دراین زمینه اثر گذاری مناسبی را نیز برمخاطبین خود داشته باشند.
اما آنچه که مهم است میزان اثرگذاری این سریال ها بر مخاطبین است ،رسانه به خودی خود دارای پیام است وهربرنامه آن می تواند کارکردهای منفی ومثبتی را با خود به همراه داشته باشد .دراین میان شبکه یک سیمای جمهوری اسلامی که یکی از شبکه های پرمخاطب بوده همواره در تهیه برنامه های متنوع وسریالهای مختلف پرکار نشان داده و دررمضان امسال با سریال پایتخت 4میمان خانه های ما ایرانیان شده است .
سریال پایتخت 4
همانطور که همه ما می دانیم به دلیل تقارن نوروز ۹۴ با ایام شهادت حضرت فاطمه الزهرا (س) ،امکان ساخت و پخش سریال پایتخت ۴ در تعطیلات نوروزی ۹۴ نبود و این موضوع از زبان عوامل سریال پایتخت بارها عنوان شده بود وطبق قرارعوامل ، پخش سریال پایتخت چهاردرماه رمضان میهمان ما شده است .
سریالی که برای اولین بار در تاریخ تلویزیون برای چهارمین بار رقم خواهد خورد، شاید پیش از این سریال های به فصل سوم رسیدند ولی موفق نبوده اند، اما سریال پایتخت تجربه موفقی را رقم زده است.
بازی جذاب محسن تنابنده وعلیرضا خمسه مخاطبین زیادی را پای گیرنده های تلویزیونی کشیده است واین سریال را درزمره سریالهای موفق رسانه ملی قرار داده است .اما دراوج جذابیتی که این سریال برای مخاطبین خودبهمراه دارد ،نکات ظریفی نیز نهفته است که از دیدگان تیزبین منتقدین وکارشناسان رسانه مخفی نمانده است.
دراین راستا علیرضا تهرانی فر کارشناس ارشد رسانه نظرات جالب توجهی درخصوص این سریال دارد که ذیلا به آن می پردازیم:
مارشال مک لوهان اندیشمند فقید کانادایی سالها پیش در کتاب درک رسانه ها گفت « رسانه خود پیام است» در اکثر متون علمی رسانه های جمعی و ارتباطات این جمله معروف مک لوهان تکرار و تکرار شده و تفاسیر و تحلیل های فراوان بر آن نوشته شده است. در اینجا قصد تفسیر و تحلیل این جمله را نداریم, تنها با الهام از این جمله سریال پر مخاطب تلویزیونی پایتخت را مورد بررسی قرار می دهیم.
در خصوص سریال پایتخت 4 که در شب های ماه مبارک رمضان از شبکه اول سیما پخش می گردد؛ نقد ها و وصف های فراوان از سوی متنقدین و غیر منتقدین مطرح شده است. برخی به وصف و تعریف و تمجید از این سریال پرداخته اند و برخی نیز چاقوی تیز نقد خود را بر این سریال گذاشته اند.
بله رسانه خود پیام است مک لوهان بی جهت این جمله را بیان نکرد، سریال پایتخت محصولی برای رسانه تلویزیون است. تلویزیون نیز یک رسانه توده ای( اگر به معنای منفی توده توجه نکنیم) یا بهتر است بگویم یک رسانه عامه پسند است. مخاطب برنامه های تلویزیونی عامه مردم هستند، ژانر های تلویزیون و به خصوص ژانر سریال آن با این ویژگی تی وی کاملا هماهنگ است. از ویژگی های ژانر سریال های تلویزیونی می توان به عامه پسند بودن، تکه کلام های کوچه بازاری، عدم وجود داستان منسجم و جدی ، لودگی وطنز سخیف، لحظات اوج احساسی، تصاویر با نمای بزرگ از زاویه روبرو و غیره اشاره نمود.
پس رسانه تلویزیون و ژانر سریال آن است که پیام مورد نظر را برای مخاطب می سازد. فرض کنیم یک پیام مساوی را از سه رسانه تلویزیون، رادیو و روزنامه بخواهیم پخش نماییم . ویژگی هرکدام از این رسانه ها در مراحل پیش تولید، تولید، پخش و تاثیر پیام اثر می گذارد و سه پیام متفاوت با اثرات متنوع تولید می گردد.
سریال پایتخت دقیقا آنچه از یک سریال عامه پسند تلویزیونی، که ساعتی در شب مخاطبان انبوه خود را پای تی وی میخ کوب کند، انتظار می رود را برآورده کرده است و یا شاید بیشتر. ژانر سریال تلویزیونی با چاشنی طنز همین است، لودگی، طنز سخیف، کوچه بازاری بودن و عدم وجود داستان منسجم و اطناب و داشتن نقاط احساسی. سریال پایتخت از یک داستان منسجم برخوردار نیست به نوعی با نمک بازیگرانش در حال پیش رفتن است.
اگر بخواهیم یک متن را نقد کنیم باید به این نکته توجه کرد که از چه دیدگاهی به متن توجه می کنید. اگر نخبه گرایانه به متن و در اینجا سریال پایتخت بنگریم این سریال ارزش هنری بالایی ندارد. داستان معناگرایی که یک فلسفه یا مسئله خاص اجتماعی فرهنگی را در بطن خود داشته باشد را ندارد.
اما همیشه دیدگاه نخبگان با دیدگاه عامه یکی نیست نشان به آن نشان که پر مخاطب ترین فلیم های تاریخ سینما صرفا بهترین فیلم های تاریخ سینما نبوده اند. مخاطب عامه بدنبال کسب لذت آنی است، لحظه ای بدون اندیشه با داستانی از جنس خودش از جنس آنچه در اطرافش هر روز شاهد آن است می گذرد ببیند و بخندد و بگذرد. سریال پایتخت در بافت ژانر خودش در رسانه تلویزیون بسیار موفق عمل کرده است و توانسته دل عامه مردم را به دست آورد. اما این سریال پرمخاطب و دوست داشتنی از دید عموم مردم نمی تواند یک سریال برتر و برجسته از دید نخبگان و منتقدان باشد.
زیرا منتقدان ابزارها، دیدگاها و انتظارات خود را از مصرف یک متن دارند. این سریال از نظر نگارنده نتوانسته است دل منتقدان را بدست آورد. مخاطب این سریال منتقدان و نخبگان نیستند و رسانه ای هم که این متن از آن پخش می گردد رسانه ای نخبه گرا نیست.
این دعوای همیشگی بین نخبگان، منتقدان و عامه مردم از دیرباز بوده و امروز هم شاهد هستیم که این دعواها ادامه دارد. در اینجا قصد آشتی دادن نخبگان با عامه مردم را نداریم اما باید توجه داشت که مخاطب با قصد خاصی از یک رسانه و برنامه آن استفاده می کند.یکی برای سرگرم شدن و لذت بردن و دیگری برای فهمیدن و اندیشه کردن. سریال پایتخت توانسته است مخاطب خود را سرگرم کند، بخنداند این خود یک هنر است و کاری بس بزرگ به خصوص در جامعه ما که مردم هر روز با انواع فشارها و تنش ها روز را شب می کنند، به اینگونه طنزها نیاز داریم که لحظه ای هم شده خود را با کارکترهای جذاب و با نمک سریال پایتخت با لحجه ها خاص خود راها کند بدون توجه به اینکه آیا این سریال چیزی به اندوخته های فکری او می افزاید؛ آیا این سریال به مسئله مهمی توجه نموده است و برای حل آنها راه حلی ارائه داده است. مخاطب عامه به این موارد توجه ایی ندارد و این سریال نیز بدنبال پاسخگویی به این موارد نیست! کارکرد اینگونه سریال ها همین است.
منتقدان نیز انتظارات خود را از یک متن رسانه ایی دارند. آنها نیز با قصدی بدنبال مصرف یک متن رسانه ایی هستند. هرچند مخاطب این سریال نخبگان و منتقدین نمی باشند اما این دلیل نمی شود که نقدی بر این سریال نوشته نشود. برخی بیان کرده اند که سریال دل مردم را بدست آورده و این کافی است . این در جای خود کافی است، اما منتقدین نیز بخش مهم و تاثیرگذاری در جامعه هستند و بایستی نظرات و نقد های منصفانه آنها را مورد توجه قرار داد. نمی شود هرگونه اثری را تنها به این بهانه که مخاطب دوست دارد و لذت می برد به خورد مردم داد. درست است همانطور که در بالا گفته شد مردم نیازمند طنز می باشند و این کارکرد رسانه همانند دیگر کارکردها مهم است. بهتر بود سریال پایتخت داستان منسجم تر ، با خط داستان مشخصی را دنبال می کرد. حداقل در بطن آن یک مسئله اجتماعی را مطرح می کرد. در این صورت می توانست دل منتقدین خود را نیز بدست آورد.
دراین میان پخش سریالهای ماه مبارک رمضان پای ثبت این ماه ومیهمان خانه های مردم شده اند .برنامه هایی که باهدف سرگرمی وباخروجی مناسب اخلاقی ومذهبی واجتماعی وفرهنگی باهرینه های فراوان تهیه می شوند وقطعا باید دراین زمینه اثر گذاری مناسبی را نیز برمخاطبین خود داشته باشند.
اما آنچه که مهم است میزان اثرگذاری این سریال ها بر مخاطبین است ،رسانه به خودی خود دارای پیام است وهربرنامه آن می تواند کارکردهای منفی ومثبتی را با خود به همراه داشته باشد .دراین میان شبکه یک سیمای جمهوری اسلامی که یکی از شبکه های پرمخاطب بوده همواره در تهیه برنامه های متنوع وسریالهای مختلف پرکار نشان داده و دررمضان امسال با سریال پایتخت 4میمان خانه های ما ایرانیان شده است .
سریال پایتخت 4
همانطور که همه ما می دانیم به دلیل تقارن نوروز ۹۴ با ایام شهادت حضرت فاطمه الزهرا (س) ،امکان ساخت و پخش سریال پایتخت ۴ در تعطیلات نوروزی ۹۴ نبود و این موضوع از زبان عوامل سریال پایتخت بارها عنوان شده بود وطبق قرارعوامل ، پخش سریال پایتخت چهاردرماه رمضان میهمان ما شده است .
سریالی که برای اولین بار در تاریخ تلویزیون برای چهارمین بار رقم خواهد خورد، شاید پیش از این سریال های به فصل سوم رسیدند ولی موفق نبوده اند، اما سریال پایتخت تجربه موفقی را رقم زده است.
بازی جذاب محسن تنابنده وعلیرضا خمسه مخاطبین زیادی را پای گیرنده های تلویزیونی کشیده است واین سریال را درزمره سریالهای موفق رسانه ملی قرار داده است .اما دراوج جذابیتی که این سریال برای مخاطبین خودبهمراه دارد ،نکات ظریفی نیز نهفته است که از دیدگان تیزبین منتقدین وکارشناسان رسانه مخفی نمانده است.
دراین راستا علیرضا تهرانی فر کارشناس ارشد رسانه نظرات جالب توجهی درخصوص این سریال دارد که ذیلا به آن می پردازیم:
مارشال مک لوهان اندیشمند فقید کانادایی سالها پیش در کتاب درک رسانه ها گفت « رسانه خود پیام است» در اکثر متون علمی رسانه های جمعی و ارتباطات این جمله معروف مک لوهان تکرار و تکرار شده و تفاسیر و تحلیل های فراوان بر آن نوشته شده است. در اینجا قصد تفسیر و تحلیل این جمله را نداریم, تنها با الهام از این جمله سریال پر مخاطب تلویزیونی پایتخت را مورد بررسی قرار می دهیم.
در خصوص سریال پایتخت 4 که در شب های ماه مبارک رمضان از شبکه اول سیما پخش می گردد؛ نقد ها و وصف های فراوان از سوی متنقدین و غیر منتقدین مطرح شده است. برخی به وصف و تعریف و تمجید از این سریال پرداخته اند و برخی نیز چاقوی تیز نقد خود را بر این سریال گذاشته اند.
بله رسانه خود پیام است مک لوهان بی جهت این جمله را بیان نکرد، سریال پایتخت محصولی برای رسانه تلویزیون است. تلویزیون نیز یک رسانه توده ای( اگر به معنای منفی توده توجه نکنیم) یا بهتر است بگویم یک رسانه عامه پسند است. مخاطب برنامه های تلویزیونی عامه مردم هستند، ژانر های تلویزیون و به خصوص ژانر سریال آن با این ویژگی تی وی کاملا هماهنگ است. از ویژگی های ژانر سریال های تلویزیونی می توان به عامه پسند بودن، تکه کلام های کوچه بازاری، عدم وجود داستان منسجم و جدی ، لودگی وطنز سخیف، لحظات اوج احساسی، تصاویر با نمای بزرگ از زاویه روبرو و غیره اشاره نمود.
پس رسانه تلویزیون و ژانر سریال آن است که پیام مورد نظر را برای مخاطب می سازد. فرض کنیم یک پیام مساوی را از سه رسانه تلویزیون، رادیو و روزنامه بخواهیم پخش نماییم . ویژگی هرکدام از این رسانه ها در مراحل پیش تولید، تولید، پخش و تاثیر پیام اثر می گذارد و سه پیام متفاوت با اثرات متنوع تولید می گردد.
سریال پایتخت دقیقا آنچه از یک سریال عامه پسند تلویزیونی، که ساعتی در شب مخاطبان انبوه خود را پای تی وی میخ کوب کند، انتظار می رود را برآورده کرده است و یا شاید بیشتر. ژانر سریال تلویزیونی با چاشنی طنز همین است، لودگی، طنز سخیف، کوچه بازاری بودن و عدم وجود داستان منسجم و اطناب و داشتن نقاط احساسی. سریال پایتخت از یک داستان منسجم برخوردار نیست به نوعی با نمک بازیگرانش در حال پیش رفتن است.
اگر بخواهیم یک متن را نقد کنیم باید به این نکته توجه کرد که از چه دیدگاهی به متن توجه می کنید. اگر نخبه گرایانه به متن و در اینجا سریال پایتخت بنگریم این سریال ارزش هنری بالایی ندارد. داستان معناگرایی که یک فلسفه یا مسئله خاص اجتماعی فرهنگی را در بطن خود داشته باشد را ندارد.
اما همیشه دیدگاه نخبگان با دیدگاه عامه یکی نیست نشان به آن نشان که پر مخاطب ترین فلیم های تاریخ سینما صرفا بهترین فیلم های تاریخ سینما نبوده اند. مخاطب عامه بدنبال کسب لذت آنی است، لحظه ای بدون اندیشه با داستانی از جنس خودش از جنس آنچه در اطرافش هر روز شاهد آن است می گذرد ببیند و بخندد و بگذرد. سریال پایتخت در بافت ژانر خودش در رسانه تلویزیون بسیار موفق عمل کرده است و توانسته دل عامه مردم را به دست آورد. اما این سریال پرمخاطب و دوست داشتنی از دید عموم مردم نمی تواند یک سریال برتر و برجسته از دید نخبگان و منتقدان باشد.
زیرا منتقدان ابزارها، دیدگاها و انتظارات خود را از مصرف یک متن دارند. این سریال از نظر نگارنده نتوانسته است دل منتقدان را بدست آورد. مخاطب این سریال منتقدان و نخبگان نیستند و رسانه ای هم که این متن از آن پخش می گردد رسانه ای نخبه گرا نیست.
این دعوای همیشگی بین نخبگان، منتقدان و عامه مردم از دیرباز بوده و امروز هم شاهد هستیم که این دعواها ادامه دارد. در اینجا قصد آشتی دادن نخبگان با عامه مردم را نداریم اما باید توجه داشت که مخاطب با قصد خاصی از یک رسانه و برنامه آن استفاده می کند.یکی برای سرگرم شدن و لذت بردن و دیگری برای فهمیدن و اندیشه کردن. سریال پایتخت توانسته است مخاطب خود را سرگرم کند، بخنداند این خود یک هنر است و کاری بس بزرگ به خصوص در جامعه ما که مردم هر روز با انواع فشارها و تنش ها روز را شب می کنند، به اینگونه طنزها نیاز داریم که لحظه ای هم شده خود را با کارکترهای جذاب و با نمک سریال پایتخت با لحجه ها خاص خود راها کند بدون توجه به اینکه آیا این سریال چیزی به اندوخته های فکری او می افزاید؛ آیا این سریال به مسئله مهمی توجه نموده است و برای حل آنها راه حلی ارائه داده است. مخاطب عامه به این موارد توجه ایی ندارد و این سریال نیز بدنبال پاسخگویی به این موارد نیست! کارکرد اینگونه سریال ها همین است.
منتقدان نیز انتظارات خود را از یک متن رسانه ایی دارند. آنها نیز با قصدی بدنبال مصرف یک متن رسانه ایی هستند. هرچند مخاطب این سریال نخبگان و منتقدین نمی باشند اما این دلیل نمی شود که نقدی بر این سریال نوشته نشود. برخی بیان کرده اند که سریال دل مردم را بدست آورده و این کافی است . این در جای خود کافی است، اما منتقدین نیز بخش مهم و تاثیرگذاری در جامعه هستند و بایستی نظرات و نقد های منصفانه آنها را مورد توجه قرار داد. نمی شود هرگونه اثری را تنها به این بهانه که مخاطب دوست دارد و لذت می برد به خورد مردم داد. درست است همانطور که در بالا گفته شد مردم نیازمند طنز می باشند و این کارکرد رسانه همانند دیگر کارکردها مهم است. بهتر بود سریال پایتخت داستان منسجم تر ، با خط داستان مشخصی را دنبال می کرد. حداقل در بطن آن یک مسئله اجتماعی را مطرح می کرد. در این صورت می توانست دل منتقدین خود را نیز بدست آورد.
