یک روز پس از ورود «نارندرا مودی» نخست وزیر هند به ایران، امروز دوشنبه
سوم خردادماه، تهران میزبان «اشرف غنی احمدزی» رییس جمهوری افغانستان است.
در مقایسه با سفر مودی که دوروزه است، اشرف غنی تنها برای چند ساعت میهمان
ایران است ولی این سفر دستاورد بزرگی برای سه کشور ایران، هند و افغانستان
به همراه دارد و آن نیز امضای توافقنامه سه جانبه توسعه بندر تزانزیتی
چابهار است.
در آستانه این سفر، تارنمای روزنامه «هندوستان تایمز»
مهمترین هدف نشست سران سه کشور در تهران را امضای توافقنامه توسعه بندر
چابهار و افزایش تجارت میان این کشورها عنوان کرد و نوشت: مودی، روحانی و
اشرف غنی در تهران این توافق را امضا می کنند. تاسیس این شاهراه ارتباطی-
حمل و نقلی باعث می شود تا بندر چابهار از طریق استان سیستان و بلوچستان
ایران به قلب افغانستان دسترسی داشته باشد. این بزرگراه ارتباطی به هند و
افغانستان کمک می کند تا به بازارهای جدیدی در جمهوری های آسیای میانه
دسترسی پیدا کنند.
به نوشته این روزنامه، نمایندگان ایران، هند و
افغانستان ماه گذشته توافق را نهایی کردند. در همین راستا یک کمیته فرعی
نیز برای تنظیم پروتکل های کنسولی، بندری و حمل و نقلی در 6 ماه آینده
تشکیل می شود.
آغاز توافق تهران و دهلی نو برای توسعه و بهره برداری
مشترک از بندر چابهار به سال 2003 بر می گردد که به خاطر تحریم های هسته ای
علیه کشورمان به تاخیر افتاد. اکنون پس از برداشته شدن تحریم ها و فشارهای
بین المللی، بستر برای از سرگیری گفت وگوها و امضای توافقنامه هموار شده
است.
**مزایای چندجانبه توسعه بندر چابهار
موقعیت جغرافیایی و
اقتصاد مکمل ایران، افغانستان و هند، این سه کشور آسیایی را بیش از پیش به
یکدیگر نزدیک کرده است تا با بهره گیری از فرصت پیش آمده در فضای پسابرجام،
به توان اقتصادی خود بیافزایند. سه کشور در این راستا به یک بندر مناسب
برای انتقال انرژی و کالا نیازمندند تا روابط اقتصادی شان با سرعت و امنیت
همراه شود.
در یک طرف، ایران با ذخایر فراوان انرژی و بازار 80 میلیون
نفری قرار دارد که نقش واسطه ای را میان افغانستان و هند بازی می کند. در
طرف دیگر، افغانستانِ محصور در خشکی با دارا بودن نزدیک به هزار کیلومتر
مرز مشترک با ایران، به طور جدی به یک بندر مطمئن و فرآورده های نفتی
نیازمند است. افغانستان به خاطر موقعیت جغرافیایی و دسترسی نداشتن به دریا
برای تجارت با جهان به همسایگان خود وابسته است. حضور نظامی آمریکا در
افغانستان نیز نتوانسته است از میزان وابستگی این کشور به همسایگان و
همچنین نیازمندی کابل به انرژی ایران بکاهد.
علاقمندی افغانستانی ها به
استفاده از بندر چابهار موضوع تازه ای نیست. «عبدالله عبدالله» رییس اجرایی
دولت افغانستان در سفر دی ماه پارسال به ایران از بندر چابهار دیدن کرد و
به بررسی وضعیت صادرات و واردات کالاهای افغانستان پرداخت. همچنین در سفر
نخست اشرف غنی به ایران که سی ام فروردین ماه پارسال انجام گرفت، رییس
جمهوری افغانستان بر همکاری در اجرای طرح های دوجانبه و چندجانبه با
کشورهای منطقه به ویژه هند، تاجیکستان و ترکمنستان تاکید کرد. در این میان،
توافقنامه سه جانبه توسعه بندر چابهار مورد توجه جدی قرار گرفت.
علاقمندی
سران هند به حضور و بهره برداری از بندر چابهار نیز بر کسی پوشیده نیست.
اردیبهشت ماه پارسال بود که قرارداد مشارکت هند در توسعه فاز یک بندر
چابهار از امضای «نیتین گادکاری» وزیر کشتیرانی و حمل ونقل هند و «عباس
آخوندی» وزیر راه و شهرسازی کشورمان گذشت. بر پایه توافق اشاره شده، هند با
سرمایه گذاری 85 میلیون دلاری، امکان بهره برداری از این فاز را برای یک
دهه به دست آورد. همچنین «دارمندرا پرادهان» وزیر نفت وگاز طبیعی هند که
چندی پیش به تهران سفر کرده بود، تمایل فزاینده کشورش به افزایش سرمایه
گذاری در چابهار را یادآور شد.
امروز سران هند بر اهمیت بالای چابهار در
گسترش مبادلات تجاری- بازرگانی کشورهای منطقه پی برده اند و از نظر آنان،
این بندر مناسب ترین مسیر برای واردات کالاها و صادرات محصول هایشان به
کشورهای آسیای میانه محسوب می شود.
اهمیت بندر چابهار برای مقام های
هندی و افغانستانی و نیز سران کشورمان تا حدی بود که آنان چهار سال پیش
(1391) از شانزدهمین اجلاس سران جنبش غیرمتعهدها در تهران به عنوان فرصتی
برای گشودن دریچه همکاری ها در این حوزه سود جستند. مقام های سه کشور در
حاشیه این اجلاس بر اهمیت توافقی سه جانبه در بهره برداری از بندر چابهار
تاکید کردند.
امروز که ایران در وضعیتی تعاملی با جهان قرار دارد،
احتمال توافق در این زمینه بسیار جدی تر از قبل شده است. تارنمای روزنامه
اقتصادی «بیزینس استاندارد» هند روز شنبه (اول خرداد) در مورد دیدار مقام
های عالی رتبه ایران، هند و افغانستان در تهران نوشت: توافق برای توسعه فاز
نخست بندر چابهار از مهمترین بحث های این دیدار خواهد بود. این بندر در
آینده با بندر گوادر پاکستان رقابت می کند؛ بندری چینی ها آن را توسعه داده
اند. بندر چابهار به هند کمک خواهد کرد تا تجارت خود را با افغانستان
توسعه بخشد.
به نوشته این روزنامه، بندر چابهار در 70 کیلومتری بندر
گوادر قرار دارد و افزون بر این که به هند کمک می کند تا خاک پاکستان را
دور بزند، عرصه بزرگی را برای تجارت با افغانستان در اختیار دهلی نو قرار
می دهد. هند تاکنون در راستای همین طرح، یکصد میلیون دلار برای ساخت
بزرگراه زرنج- دلارام در افغانستان هزینه کرده است. این بزرگراه که با نام
606 نیز شناخته می شود به چابهار متصل خواهد شد.
** ویژگی های جغرافیای سیاسی منطقه و الزام های همکاری سه جانبه
خبرگزاری
«اسپوتنیک» روسیه چند روز پیش درباره توافق سه جانبه تهران، کابل و دهلی
نو نوشت: با اجرای این توافق، کالاهای هندی به آسانی و بدون گذشتن از
پاکستان به بازارهای افغانستان وارد می شود. این توافق از آنجا اهمیت دارد
که در روابط اسلام آباد و دهلی نو به دلیل تنش های دیپلماتیک محدودیت هایی
وجود دارد.
همچنین تلاش برای رهایی افغانستان از وابستگی به پاکستان را
می توان در موضعگیری های سران کابل دید. چندی پیش «خانجان الکوزی» معاون
اتاق تجارت و صنایع افغانستان در گفت وگو با ایرنا تاکید کرد که بندر
چابهار علاوه بر نزدیک بودن نسبت به بندر کراچی و بندرعباس، دولت افغانستان
را از وابستگی به کراچی پاکستان رها می کند.
در این میان، نقش و اهمیت
موقعیت راهبردی بندر چابهار را نباید نادیده گرفت. در این باره، تارنمای
خبری- تحلیلی «گلوبالیست» روز جمعه 31 اردیبهشت در یادداشتی ایران را
بازیگر مهم جنوب آسیا دانست و آورد: تاکنون به ایران از دریچه خاورمیانه به
ویژه تنش ها با عربستان سعودی و اسراییل نگریسته می شد اما سفر نخست وزیر
هند و توافق تجاری با ایران اهمیت این کشور را در بخش جنوبی آسیا گوشزد می
کند. همسایگی با عراق، ترکیه، پاکستان و افغانستان، ایران را از یک جایگاه
ژئوپلیتیکی فراتر از خاورمیانه بهره مند کرده است.
گلوبالیست در ادامه
نوشت که هند در تلاش است با تشکیل مثلثی در کنار ایران و افغانستان از طریق
بندر چابهار به کشورهای آسیای میانه دسترسی داشته باشد. در این حالت نه
تنها حمل ونقل کالا به افغانستان بلکه به جمهوری های پیشین شوروی از راه
شبکه تازه ریلی امکان پذیر می شود.