تَرَک‌ها این بار به جان پل خواجو افتادند؛
تابناك اصفهان: عمق شکاف بدنه پل خواجو و حسرت رهگذران وقتی پل خواجو به شکست محکوم می‌شود؛تَرَک‌های ایجاد شده در میانه پل تاریخی خواجوی اصفهان، همانند زخمه‌ای است که بر روح لطیف دوستداران میراث فرهنگی، خدشه وارد می‌کند. کهن شهری پر از یادگاران معماری ادوار مختلف تاریخی است و به تعبیری می‌توان این سرزمین فیروزه‌ای را شهر موزه زنده نامید.
به گزارش تابناک اصفهان، عصر فرا ارتباطی حاضر، فرصت خوبی برای شبکه های مجازی و تلویزیون ها و رادیو ها به عنوان رسانه های نویت ایجاد کرده است، از همین رو رسانه های سنتی مثل روزنامه و کتاب بسیاری از مخاطبین خود را از دست داده اند، البته این به معنای حذف آن ها از جامعه نیست.
به هر حال در این عصر نیز عده ای صبح به صبح از خواب که بیدار شدند، طبق عادت به دکه روزنامه فروشی می روند و روزنامه مورد علاقه خود را خریداری می کنند.در کنار آن روزنامه ها هم در راستای رسالت های خود به اطلاع رسانی و تحلیل در فضای رسانه ای موجود می پردازند.
روزنامه نسل فردا در گزارشي نوشت:
عمق شکاف بدنه پل خواجو و حسرت رهگذران وقتی پل خواجو به شکست محکوم می‌شود؛تَرَک‌های ایجاد شده در میانه پل تاریخی خواجوی اصفهان، همانند زخمه‌ای است که بر روح لطیف دوستداران میراث فرهنگی، خدشه وارد می‌کند. کهن شهری پر از یادگاران معماری ادوار مختلف تاریخی است و به تعبیری می‌توان این سرزمین فیروزه‌ای را شهر موزه زنده نامید.
شهر موزه‌ای که علاوه بر جاذبه‌های طبیعی، گذرگاه‌ها، ابنیه و پل‌های تاریخی زیادی را در درون خود جای داده است؛ یکی از آثار فاخر و تاریخی اصفهان، پل خاطره‌ها و پل آوازهای اصفهان، پل خواجو است؛ پلی که در نگاه نخست، اثری هنرمندانه از معماری صفوی است، اما برجستگی جلوه‌های هنری این بنا، ارزش‌های مهندسی آن را پنهان کرده است.
پل خواجو به طول 133 متر و عرض 12 متر به فرمان شاه عباس دوم در سال 1060 به‌صورت امروزى آن ساخته شده؛ در وسط این پل براى اقامت موقتى شاه صفوى و خانواده او، ساختمان مخصوصى که به نام بیگلربیگى شهرت دارد، بنا شد که هم‌اکنون نیز وجود دارد و طاق‌هاى آن، داراى تزئینات نقاشى است.
این پل به خاطر معماری و تزئینات کاشی‌کاری آن، از دیگر پل‌های زاینده‌رود مشهورتر است؛ این پل که در دوران صفوی، یکی از زیباترین پل‌های جهان به شمار می‌رفت، بیشتر به‌منزله سد و بند بوده است.
اما ترک، نشست، رطوبت و... ازجمله تهدیداتی است که هرچند وقت یک‌بار و به دور از چشم مسئولان، به جان پل‌های تاریخی اصفهان ازجمله پل خواجو می‌افتد؛ آسیب‌هایی که به گفته کارشناسان به دلیل خشکسالی‌های پی‌درپی و نشست خاک، بر روی بدنه پل آشکار می‌شود.
این بار ترک در میانه پل و حسرت نگاه رهگذران به ترک‌های ایجاد شده، سبب شد تا گزارشی دیگر درباره بی‌مهری مسئولان به میراث به‌جامانده نوشته شود؛ترک‌هایی که عمق آنها زخمه بر روح لطیف دوستداران میراث فرهنگی می‌کشد.
حسرت نگاه رهگذران به ترک‌های پل خواجو
غلامعلی،پیرمرد دهه 20 با حسرت دست بر ترک‌های ایجاد شده بر روی بدنه پل می‌کشد و می‌گوید: زمان جوانی با دوستان خود زیر همین پل آواز می‌خواندیم و انعکاس صدایمان، لذت زندگی را برایمان دوچندان می‌کرد؛ اکنون‌که پس از چندی دوباره به این پل سر زدم، با دیدن این ترک‌ها، قلبم گرفت.
این پیرمرد اصفهانی، می‌گوید: به‌واقع ترک‌هایی که بر روی پل خواجو ایجاد شده، گویی شیارهایی عمیق است که خانه پدریمان را ویران می‌کند و از این می‌ترسم که روزی نوه‌های من از نعمت دیدن این بنا و آواز خواندن زیر آن، محروم شوند.
اسفندیار که یک گردشگر خوزستانی است و برای بازدید از بناهای ارزشمند اصفهان به این شهر سفر کرده، می‌گوید: وقتی داشتم از روی پل عبور می‌کردم، با دیدن این ترک‌ها جا خوردم، من فکر می‌کنم ترک‌های ایجاد شده بر روی پل، حاصل غفلت مسئولان و مردم است و شاید مردم اصفهان از دیدن زیبایی این پل خسته شدند ولی از مردم و مسئولان این شهر می‌خواهم که اصفهان و ابنیه و پل‌های تاریخی را نه برای خودشان، بلکه برای گردشگران و نسل آینده، حفظ کنند.
مرمت‌های مناسبتی، مُسکنی موقت برای پل خواجو
در اینکه وقتی بنای تاریخی آسیب میبیند و یا به دلایل مختلف، دچار مشکلاتی می‌شود، باید به داد آن رسید و بنا را مورد مرمت قرار داد، هیچ شکی نیست، اما امان از روزی که این مرمت‌های سطحی و یا مناسبتی انجام شود؛ همانند اقدامی که پیش از نوروز امسال، برای تزئینات پل خواجو انجام شد.
در اینجا سوالاتی مطرح می‌شود؛ اول اینکه آیا مرمتگران و کارشناسان میراث در هنگام بررسی بنا، متوجه این ترک‌های عمیق نشدند و یا به دلیل همیشگی کمبود اعتبار، از بازگو کردن عمق این فاجعه، خودداری کردند؟و آیا ضرورت حفظ اثر تاریخی پل خواجو و مرمت آن، به‌راستی برای مسئولان و کارشناسان میراث فرهنگی ملموس است؟
خشکسالی، بلای جان پل‌های تاریخی
منصور زیرک، کارشناس میراث فرهنگی اصفهان، با اشاره به وضعیت پل‌های تاریخی اصفهان، می‌گوید: اصفهان همواره در طول تاریخ خود با خشکسالی‌های متعددی روبه رو بوده، اما در 15 سال اخیر شدت، مدت و تکرار این خشکسالی‌ها بیشتر شده که این مهم، تأثیرات منفی زیادی بر بناهای تاریخی، به‌ویژه پل‌های تاریخی، گذاشته است.وی تصریح کرد: معماری پل‌ها و استحکام آنها، نیازمند جاری بودن آب و ایجاد رطوبت بر پایه آن است و با کاهش آب‌های سطحی و خشک شدن زاینده‌رود، لایه‌های خاک با کاهش سطح سفره‌های زیرزمینی به هم فشرده شده و زمین نشست کرده و این فرونشست، سبب ترک‌خوردگی پل‌ها می‌شود.
مسئول گروه امانی میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان، بیان کرد: متأسفانه بر اثر خشکسالی‌های مداوم رودخانه زاینده‌رود، خاک رطوبت خود را از داده است و پل‌های تاریخی اصفهان، مدام در معرض تهدید تخریب و ترک‌خوردگی هستند که باید با تدابیری درست از نشست خاک و ایجاد ترک در بدنه این پل‌ها محافظت کرد.
دوستداران میراث فرهنگی نیز معتقدند هم‌اکنون به دلیل خشکی طولانی‌مدت زاینده‌رود، ضرورت پایش مرتب وضعیت پل‌های تاریخی اصفهان را نباید فراموش کرد تا از هرگونه ترک و آسیب بیشتر بر این آثار ارزشمند، پیشگیری شود.
خطری پل‌های تاریخی را تهدید نمی‌کند
اما مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان که از عملکرد کارشناسان خود مطمئن است، با خیالی آسوده می‌گوید که خطری پل‌های تاریخی را تهدید نمی‌کند؛ این در حالی است که ترک‌های ایجاد شده بر روی پل، چشم هر رهگذری را به خود جلب می‌کند.
فریدون الهیاری، مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان، درباره ترک‌های ایجاد شده بر پل تاریخی خواجوی اصفهان، اظهار داشت: ترک‌ها مشکل خاصی را برای پل ایجاد نمی‌کنند و کارشناسان ما مرتب از این پل، بازدید می‌کنند.
وی با اشاره به تشکیل جلسه، پیرامون رسیدگی به وضعیت پل‌های تاریخی اصفهان، گفت: هفته گذشته، جلسه‌ای پیرامون رسیدگی به وضعیت پل‌های تاریخی اصفهان، تشکیل شد و مقرر شد که این پل‌ها به‌صورت مرتب، توسط کارشناسان مرمتی میراث فرهنگی کنترل شود.
وی تصریح کرد: در حال حاضر هیچ خطری پل‌های تاریخی اصفهان را تهدید نمی‌کند و مشکل خاصی در این زمینه وجود ندارد.
گردنی باریک تر از رهگذران پل، پیدا نشد
اما دیگر کارشناس میراث، مقصر اصلی ترک‌های ایجاد شده بر روی پل را موج جمعیت رهگذر می‌داند و دراین‌باره می‌گوید: پل‌های تاریخی اصفهان، مظلوم‌ترین بناهای تاریخی هستند؛ چون این پل‌ها در مرکز شهر قرار دارند و موج جمعیت بر روی آنها در تردد است و همین امر باگذشت زمان، سبب فرسایش و آسیب به این پل‌ها می‌شود.
احسان الفتی، کارشناس میراث فرهنگی، با بیان این مطلب که پنج پل تاریخی در سطح شهر اصفهان وجود دارد و یکی از معضلاتی که این پل‌ها در بحث حفاظت و نگهداری دارند، عدم نظارت مستقیم میراث فرهنگی بر آنهاست، ادامه داد: بناهای تاریخی، ازنظر نوع نگهداری به دو دسته تقسیم بندی می شوند؛ بناهایی که تحت نظر میراث فرهنگی هستند که تمامی این بناها به دو صورت محافظت می‌شوند و دیگری به‌صورت فیزیکی؛یعنی توسط مأموران نگهداری می‌شوند.
امیری با بیان اینکه سازمان میراث فرهنگی در حد امکان در حال حفاظت و مرمت پل‌هاست، گفت: اما به دلیل قرار گرفتن پل‌های تاریخی اصفهان در مرکز شهر، عموم مردم از آنها استفاده می‌کنند و در اختیار سازمان قرار ندارند و میراث فرهنگی نمی‌تواند مانند سایر بناهای تاریخی به‌صورت شبانه‌روزی از آنها حفاظت کند.
سهم آیندگان چه می‌شود؟
اما با همه این اوصاف، هنوز به‌واقع عزمی جدی برای حفظ میراث در مسئولان اصفهانی دیده نمی‌شود و یا شاید به قول آن گردشگر خوزستانی، مردم و مسئولان اصفهان از این همه هنر و معماری خسته شدند، ولی باید دانست که شهر، آثار و بناها هر کدام مواریثی هستند که گذرهای مختلف تاریخ را نشان می دهند تا امروز برای هویت ما مانند آینه باشند؛پس خالی از لطف نیست که ما هم همانند پدران و اجدادمان، به این مواریث وفادار باشیم و آن را بی کم‌وکاست و بی‌عیب و نقص تحویل نسل آینده دهیم.