برنج یکی از محصولات استراتژیک استان‌های شمالی به‌خصوص مازندران است که نقش مهمی در تامین نیازهای استان و صادرات به استان‌های دیگر دارد، اما با وجود اهمیتی که این محصول به لحاظ غذایی دارد شالیکاران با توجه به شرایط کشور هر ساله با مشکلات فراوانی دست به گریبان می‌شوند که با گذشت سال‌ها از این مشکلات، از سوی مسئولان ملی و استانی کشور راه حل اساسی و بنیادی برای رفع مشکلات برنج مازندران ارائه نشده و در برخی مواقع تنها در حد حرف و مصوبه باقی مانده است.
در حال حاضر که در فصل نشاکاری هستیم با وجود شیوع گسترده ویروس کرونا و لزوم رعایت نکات بسیار، شالیکاران مجبور هستند به امر نشا بپردازند چراکه این امر مستلزم زمان خاصی است و نمی‌توان آنرا به وقتی دیگر موکول کرد.
مکانیزه کردن برنجکاری نیز تا حدی هزینه کارگری را کاهش می‌دهد بنابراین هزینه کارگر هر سال نسبت به سال قبل بیش از ۴۰ تا ۵۰ درصد افزایش پیدا می‌کند که تهدیدی برای صنعت برنج است.
مصوبه مسئولان تنها در حد مسکن موقت باقی ماند
مجتبی مجاوریان عضو هیات علمی گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه مازندران در گفت‌وگو با ایسنا گفت: امسال فصل فعالیت برنج با شیوع بیماری کرونا و قرنطینه همزمان شده است و از آنجایی که فعالیت کشاورزی دارای تقویم زمانی خاصی است امکان اینکه برنجکاران قرنطینه خانگی شوند، نیست، در صورتی که این بیماری شدید شود به طور قطع تولید برنج امسال با مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهد شد.
وی با بیان اینکه برنج در سطح کلان در بحث خودکفایی و امنیت غذایی و در سطح خرد برای کشاورزان از نظر منابع درآمدی و تامین معاش دارای اهمیت بسیار زیادی است، افزود: متاسفانه مشکلاتی که در سطح برنج وجود دارد هیچ گاه به طور کامل حل نمی‌شود بلکه تنها یک زمانی به صورت مسکن به آن پرداخته شده و یک سری تسهیلات در نظر گرفته می‌شود و بعد از آن مجددا رها شده و مشکلات بر جای خود باقی می‌ماند.
عضو هیات علمی گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه مازندران با اشاره به اینکه اگر ۱۰ سال قبل نیز این سوال که مهم‌ترین مشکلات برنجکاران در حال حاضر چیست، پرسیده می‌شد باز هم همین جواب را می‌دادم، اظهار کرد: مشکلات کشاورزان در طی این سال‌ها نه تنها حل نشد بلکه مشکلات آن‌ها با عقب انداختن بزرگتر شد.
مجاوریان تصریح کرد: مشکلاتی که در تولید برنج وجود دارد به طور قطع در قطعات کوچک زمین که صرفه اقتصادی ندارد، بیشتر است و هرچه زمان می‌گذرد این قطعات در حال کوچکتر شدن است.
قطعات کوچک زمین؛ جوابگوی نیاز معیشتی کشاورزان نیست
وی فروش زمین‌های برنج را در قطعات کمتر از دو سه هکتار ناشی از عدم صرفه اقتصادی برای کشاورز عنوان کرد و گفت: کشاورزانی که در قطعات کوچک کار می‌کنند یا اصلا وارد بازار نمی‌شوند یا اگر هم بشوند تنها مجبورند مازاد محصول خود را بفروشند که در هر حال تامین کننده نیازهای خانواده آن کشاورز نیست یعنی منابع درآمدی آنقدر نیست که بتواند هزینه زندگی کشاورز را تامین کند.
عضو هیات علمی گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه مازندران با اشاره به اینکه قطعات کوچک زمین هزینه تولید را افزایش می‌دهد، افزود: قیمت زمین یکی از مباحث مهم در تولید است، طی چند سال اخیر قیمت زمین به‌شدت افزایش یافته است که این افزایش موجب سخت‌تر شدن فرصت برنجکاری شده است، در نتیجه کشاورزی و برنجکاری دیگر به صرفه نیست.
مجاوریان بالا بودن میانگین سنی برنجکاران فعلی را یکی از دلایل اصلی عدم فروش زمین و حفظ زمین شالی دانست و ادامه داد: این نسل به زمین تنها به عنوان یک کالای فیزیکی و ماشین تولید نگاه نمی‌کند، بلکه علاقه خاصی به آن دارد و به راحتی آنرا به فروش نمی‌رساند اما اگر این زمین به نسل‌های جوانتر برسد به زمین به مانند یک ماشین تولید نگاه می‌کند و وقتی ببیند کشاورزی به صرفه نیست آنرا کنار می‌گذارد، در نتیجه فروش زمین افزایش خواهد یافت.
افزایش قیمت زمین تهدیدی بزرگ برای صنعت برنج
وی افزایش قیمت زمین را تهدیدی بزرگ برای کل صنعت برنج عنوان کرد و افزود: بالا بودن دستمزد کارگری به عنوان یکی از مهم‌ترین علل افزایش قیمت تمام شده برنج است و در صورت کاهش قیمت برنج، صرفه اقتصادی برای صاحب زمین نخواهد داشت.
عضو هیات علمی گروه اقتصاد کشاورزی مازندران با بیان اینکه مکانیزه کردن برنجکاری تا حدی هزینه کارگری را کاهش می‌دهد، یادآور شد: هزینه کارگر هر سال نسبت به سال قبل بیش از ۴۰ تا ۵۰ درصد افزایش پیدا می‌کند که تهدیدی برای صنعت برنج است.
مجاوریان منابع آب را یکی دیگر از مباحث مهم در تولید برنج برشمرد و گفت: این موضوع هم از نظر فیزیکی و هم از نظر اقتصادی کم کم تهدید ایجاد می‌کند، هرچند در استان مازندران منابع آبی بیشتری نسبت به سایر استان‌ها وجود دارد اما باید در نظر گرفت که هر چند مازندران استانی سرسبز است اما تقاضا برای آب در این استان به مراتب بیشتر از سایر نقاط است.
کم شدن منابع آبی برای کشاورزی در مازندران
وی با اشاره به اینکه تراکم جمعیت بیشتر و فعالیت کشاورزی موجب افزایش چند برابری سرانه مصرف آب در این استان نسبت به سایر استان‌ها می‌شود، بیان کرد: منابع آب در استان در حال فروکش کردن است و اگر چاره‌ای برای ترویج ذخیره آب و کمتر مصرف کردن آن نشود این موضوع در بلند مدت یک تهدید جدی خواهد بود.
عضو هیات علمی گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه مازندران در خصوص افزایش آب بها توسط دولت گفت: دولت برای اینکه بتواند هزینه‌های جاری خود را در توزیع منابع آبی تامین کند مجبور است آب بها را افزایش دهد که این افزایش برای کشاورزانی که درآمدی ندارند یک تهدید محسوب می‌شود.
مجاوریان با بیان اینکه قیمت نهاده‌های شیمیایی اعم از کود و سموم شیمیایی افزایش چشم‌گیری داشته است، تصریح کرد: این قیمت بالا هرچند به اندازه هزینه کارگری تهدید کننده نیست اما اگر از حد خود بگذرد می‌تواند به عنوان تهدید بالقوه در آینده باشد.
وی وضعیت نامناسب بازار خرید و فروش برنج را از دیگر مشکلات بخش تولید برنج دانست و اظهار کرد: در مازندران بمانند همه نقاط کشور مافیاهایی وجود دارند که بازار را قبضه می‌کنند و با دستکاری در بازار، قیمت را به نفع خود تغییر می‌دهند که این امر به ضرر کشاورز است، در این میان متاسفانه دولت هم منفعل شده است یعنی گرچه در شعار همه نمایندگان و وزرا در شعار ادعا می‌کنند که از کشاورزان حمایت می‌کنند اما عملا در زمان برداشت برنج، واردات وسیع برنج انجام می‌شود و اگرچه این واردات تنها برای مصارف دولتی و پادگان ها باشد در هرحال بخش وسیعی از تقاضا را از بازار جمع می‌کند که باعث شده قیمت برنج کاهش یابد.
عضو هیات علمی گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه مازندران تغییر ذائقه به مصرف برنج خارجی را از جمله نگرانی مهم کشاورزان و کاهش قیمت برنج برشمرد و یادآور شد: دولت در سیاست‌های خارجی هنوز نتوانسته یک سیاست مدون و بلند مدت داشته باشد یعنی زمانی که یک نارضایتی بوجود می‌آید در آن واحد یک تصمیم می‌گیرد که برای همان زمان مناسب است.
شکستگی برنج در شالیکوبی موجب ضرر به کشاورز است
مجاوریان تاکید کرد: اغلب شالیکوبی‌ها از شیوه‌های سنتی برای پوست کردن و سفید کردن برنج استفاده می‌کنند که ضربات فیزیکی و دمایی که داده شده باعث شکستگی زیاد برنج و در نتیجه ضرر کشاورز می شود.
برنج در مازندران فراتر از یک محصول است
همت اله پیردشتی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه برنج در مازندران فراتر از یک محصول است، اظهار کرد: برنج برای خود دارای یک فرهنگ است و زندگی در این استان به نوعی به برنج وابسته است.
وی با اشاره به اینکه در فصل برنجکاری و برداشت اینطور به نظر می‌رسد که اتفاقی در استان افتاده است که توجه همه به برنج جلب می‌شود، افزود: مشکلاتی که در برنج وجود دارد را نمی‌توان تفکیک کرد و اینطور نیست که مسائل اجتماعی، اقتصادی و تخصصی آنرا جداگانه دید بلکه یک زنجیره بهم بافته‌ای است که همه آن مسائل در کنار هم هستند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری تصریح کرد: طی این سال‌ها به نظر می‌رسد که برنج در مسیر خود به عنوان یک کشت پایدار در زراعت کمی دور شده و نداشتن رغبت و انگیزه کشاورز به تولید برنج نشات گرفته از همین موضوع است.
توجه به برنج تنها در زمان کشت موجب دلسردی برنج‌کار است
پیردشتی یکی از مهم‌ترین مشکلات را توجه به کشاورز و شالیکار تنها در زمان کشت کار عنوان کرد و گفت: در حالیکه باید توجه به کشاورزان و برنج معطوف به یک زمان خاص نباشد.
وی با بیان اینکه برنج در الگوی کشت مازندران بسیار تاثیر گذار است که باید به شکل کامل و سیستماتیک به آن توجه شود، بیان کرد: در حال حاضر با توجه به شیوع گسترده ویروس کرونا، اهمیت مکانیزاسیون و استفاده از کشاورزی دانش بنیان خود را نشان داده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری ادامه داد: مدت چند سال است که مسئولین سازمان جهاد کشاورزی در استان و وزارت جهاد کشاورزی تلاش می‌کنند کشاورزی را به سمت مکانیزه و دانش بنیان حرکت دهند که در حال حاضر این موضوع اهمیت خود را نشان می‌دهد.
باید ضریب نفوذ دانش را در بخش کشاورزی افزایش داد
پیردشتی با اشاره به اینکه برنج نسبت به حوادث و وقایعی که صورت گرفته بسیار آسیب پذیر است، تاکید کرد: باید ضریب نفوذ دانش را در بخش کشاورزی افزایش داد.
وی آموزش بخش کشاورزی و کشاورزان را از مهم‌ترین مولفه‌ها در برنجکاری عنوان کرد و گفت: در زمان حال و آینده، ما نیازمند کشاورزان حرفه ای هستیم و باید گفت کشاورزی حرفه‌ای مفهومی است که در دنیا جا افتاده و با همه قوانین و دانش آن آشنا است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری مصرف بیش از اندازه نهاده‌ها را یکی از دیگر از چالش‌های بخش تولید برنج دانست و افزود: سال‌های سال است که نهاده‌ها به صورت نامناسب مصرف می‌شود که آسیب شدیدی است.
پیردشتی درست مصرف کردن نهاده‌ها، استفاده از مکانیزاسیون و خدمات آی تی یا استفاده از کشاورزی هواشناسی را از نکات بارز و مهم برای بهتر شدن وضعیت تولید برنج دانست و ادامه داد: بایستی دانش را به بدنه کشاورزی وارد کرد و اینکار سختی است که همه بخش ها باید دست به دست هم دهند تا کشاورزان آموزش ببینند.
وی با تاکید بر اینکه مکانیزاسیون هزینه کاشت را تا حدی زیادی می‌تواند کاهش دهد، تصریح کرد: مکانیزاسیون در برنجکاری ،افزایش عملکرد و کاهش مصرف نهاده‌ها را در پی دارد.
به گزارش ایسنا، از آنجایی که برنج یکی از محصولات پر رنج و حساس بخش کشاورزی است باید دانش و مکانیزاسیون را وارد این بخش کرد و ارتباط کشاورز با کارشناسان بخش کشاورزی بیش از گذشته شود.