فرصت ها و چالش های طرح جامع مشهد؛
در روزهای گذشته طرح جامع شهر مشهد رونمایی شد این در صورتی است که ده سال از عقد قرار داد این سند با طراح گذشته اش میگذرد. همچنین این طرح از سال 90 تکمیل و مدت ها بلاتکلیف بود. با تغییر مدیریت جدید تصمیم بر آن شد که این سند به چرخه مدیریتی بازگردد اما در این باره سوالاتی مطرح است.
کد خبر: ۵۳۷۸۸۴
تاریخ انتشار: ۲۲ آذر ۱۳۹۶ - ۱۲:۳۱ 13 December 2017




















به گزارش تابناک رضوی، در روزهای گذشته طرح جامع شهر مشهد رونمایی شد این در صورتی است که ده  سال از عقد قرار داد این سند با طراح گذشته اش میگذرد. همچنین این طرح از سال 90 تکمیل و مدت ها بلاتکلیف بود. با تغییر مدیریت جدید تصمیم بر آن شد که این سند به چرخه مدیریتی بازگردد اما در این باره سوالاتی مطرح است.

با توجه به اینکه با تصویب طرح های جامع شهری، آینده شهر و شهروندان تا چندین دهه رقم می خورد و همچنین وجود پیشنیه تلخ طرح های گذشته مصوب در شهرداری مشهد توجه همگان به این رونمایی جلب شده است؛ اما نقاط مثبت و منفی این طرح از نظر کارشناسان چیست؟


سند راهبردی توسعه شهری، نیاز امروز مشهد/ طرح جامع، طرحی برای گذشتگان

تصویب طرح جامع طبق اظهارات رئیس کمیسیون عمران و شهرسازی مشهد از دهه 70 منسوخ شده است و از زمان تهیه آن 10 سال می گذرد اما به راستی آیا کارایی لازم برای شهر مشهد تا سال 1404 وجود دارد؟ در این خصوص محمد صالحی فرد، شهردار سابق قوچان و پژوهشگر حوزه مطالعات شهری در گفت و گو با خبرنگار تابناک رضوی، ضمن ابراز تاسف از اینکه شهر مشهد فاقد سند راهبردی توسعه شهری است اظهار داشت: در حال حاضر شهر مشهد فاقد الگوی مشخص توسعه شهری مشهد مبتنی بر ظرفیت ها، توانمندی ها، موقعیت استراتژیک و راهبردهای ویژه این شهر است.

وی با بیان اینکه تهیه طرح جامع شهری در کشورهای توسعه یافته از دو دهه گذشته منسوخ شده است افزود: از اوایل دهه 90 میلادی در کشورهای توسعه یافته عمر طرح جامع و تفصیلی به اتمام رسیده است و طراحان شهری سندهای راهبردی توسعه شهری در قالب CDS تهیه می کنند و در طرح های جامع چگونگی استفاده از ظرفیت های کالبدی انسانی، مشارکتی و فرهنگی شهر ذکر نشده است.

صالحی فرد با تاکید بر مشکلات فراوان تهیه طرح جامع مشهد اظهار داشت: با توجه به منسوخ شدن طرح جامع شهری، شهرهای قزوین و اصفهان دارای سندهای شهری است که از سوی شهرداری تنظیم شده اما فاقد معیارهای بین المللی بوده و هیچ یک از شهرهای ایران سند راهبردی به مفهوم بین المللی آن ندارد.

این پژوهشگر یکی از مهمترین مشکلات طرح جامع مشهد را عدم توجه به تمامی زوایا و ابعاد شهر مشهد دانست و تاکید کرد: مهمترین ضعف طرح جامع مشهد نگاه فیزیکی به شهر و کالبد فضایی آن است، متاسفانه مباحث کاربری در طرح جامع پر رنگ بوده و توجه به مشارکت های مردمی، نظام های فرهنگی و اقتصاد سیاسی که زمینه ساز رفتارها و تحولات اجتماعی و اقتصادی بعدی است بسیار کمرنگ است اما عمده طرح ها براساس خطوط حریم و کاربری ها تنظیم شده است.

صالحی فرد دومین ضعف طرح جامع شهر مشهد را عدم اشراف طراحان به فضای بومی و فرهنگی شهر اعلام کرد و گفت: در طرح جامع شهر مشهد از مشاوران بومی استفاده نشده و طرح جامع با کمی تغییر تکرار طرح های خازنی و مهرازان مصوب سال 1350 و 1375 است.

وی با اشاره به پروسه بسیار طولانی مدت تهیه و تصویب طرح جامع افزود: طرح جامع مشهد باید 10 سال پیش تصویب می شد و در این مدت زمان طولانی نیازها و مطالبات مردم تغییر کرده و گذر زمان از ارزش طرح جامع مشهد کاسته است.

آینده مبهم مالی در طرح جامع شهری

این پژوهشگر با بیان اینکه منابع مالی پروژه های شهری نقش تعیین کننده ای در چگونگی اجرای پروژه دارد، اظهار داشت: در طرح جامعی مشهد تراز اقتصادی پروژه ها تعیین نشده و منابع مالی هر طرح مشخص نیست و مجریان آن در آینده با چالش منابع مالی مواجه می شوند.

وی با تاکید بر اینکه طرح های جامع شهری در بهترین حالت تنها 40 درصد قابل اجرا هستند، گفت: ظرفیت فنی و مهندسی مشاوران طرح جامع شهر در حد تهیه طرحی در سطح کلان شهر مشهد نبوده و باتوجه به اینکه در کشورهای توسعه یافته تهیه طرح جامع منسوخ شده امکان استفاده از مشاوران بین المللی نیز مقدور نبوده است. پیوستگی بین اهداف کلان، اهداف خرد و الگوهای ذکر شده در طرح جامع مشهد وجود ندارد.

طرح جامع شهری، فرصتی مناسب برای مشهد

مریم استادی، استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه تنظیم سند طرح جامع شهری را فرصت مناسبی برای شهرها دانست و اظهار کرد: اسناد و طرح های توسعه می توانند با تثبیت هویت شهر جایگاه آن را نسبت به دیگر شهرها تنظیم کنند، تنظیم سند توسعه شهر بخشی از روند رشد شهر و گویای سیر تکوین آن است و تهیه سومین طرح جامع شهری می تواند ورود به مرحله سوم توسعه و بالندگی شهر مشهد باشد.

وی تهیه طرح جامع شهری را امید آفرین دانست و تاکید کرد: باتوجه به اینکه طرح های جامع شهری با نگاه به آینده شکل می گیرند می توانند امیدها و آمال شهروندان را افزایش دهند، بسته به میزان پرش فکر و اندیشه ی طراح، افق مطلوبتری ترسیم شده، امید بیشتری در دلها دمیده می شود و اسب سرکش توسعه جهت می یابد اما درصورتی که پرش فکر طراح کوتاه باشد توسعه فروکاهنده در شهر رخ می دهد.

عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به روند تهیه طرح جامع و تفصیلی شهر مشهد افزود: تهیه همزمان طرح جامع و تفصیلی می توانست فرصتی برای بهبود طرح ها در جهت هم نیرو افزایی و خود اصلاحی باشد و طرح های جامع و تفصیلی می توانستند از بازخورد یکدیگر درجهت رفع اشکالات یکدیگر بهره برند . 

استادی با اشاره به سخنان شهردار و رئیس کمیسیون شهرسازی و عمران شورای شهر در مراسم رونمایی گفت: طبق اظهارات موید و مجری طرح، این سند انتخاب بدی بوده که از فقدان سند جامع شهری بهتر است بنابراین طرح دارای بار معنایی منفی است که تصویر آینده روشنی را عرضه نمی کند که آیا انتخاب بد از انتخاب نشدن بدتر است؟ در صورتی که بی انتخابی امید به دستیابی به طرح خوب را دل ها زنده نگه میدارد و در انتخاب بد این امید رنگ می بازد.

وی با بیان اینکه مشاوران و طراح اصلی طرح را همراهی نمی کنند اظهار داشت: متاسفانه کسی این سند را حمایت نمی کند نه مجری نه مشاور و نه حتی خود سند، محتوایی ندارد که از آن حمایت کند. به ویژه آنکه متهم به اتلاف وقت و فرصت سوزی است.

عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به تغییرات جدی در رویکرد تهیه و پارادایم فکری غالب در تهیه طرح جامع شهر مشهد افزود: طبق مصوبه سال 1383 طراح موظف بود سند راهبردی برای شهر مشهد تهیه و تنظیم کند در حالی که محصول نهایی یک طرح جامع بود اما این مراسم رونمایی از یک نقشه جامع صرف بود نه یک برنامه راهبردی.

استادی با بیان اینکه طرح جامع مشهد آینده دلفریبی را برای شهر ترسیم نمی کند گفت: این طرح هیچ هیجان و میلی را به توسعه ایجاد نمی کند و فاقد استراتژی توسعه است، ایده انسجام بخش ندارد در صورتی که در طرح های خازنی و حتی مهرازان شاهد نوعی ایده انسجام بخش بودیم. هرچند طرح توسعه صرفا یک طرح کالبدی نیست با این وجود طرح کالبد نامتوازن و قطعه قطعه را ارایه می دهد. طرح جامع مشهد فاقد مراکز نیرومند بوده و میان کانون ها، مراکز مدنی قوی و نشانه های فاخر پیوند شفافی برقرار نیست. طرح جامع که باید طرح های تفصیلی هفتگانه را به نظم درآورد خود فاقد انسجام و پیوند مستحکم درونی است.

عضو هیات علمی شهرسازی دانشگاه با بیان اینکه جامعه دانشگاهی از دو سال گذشته از طرح جامع و اصلاحات آن بی اطلاع است اظهار داشت: بسیاری از طرح های شهرسازی از سوی شهرداری و وزارت مسکن و شهرسازی به نهاد علمی و اعضای هیات علمی ارائه می شود تا با پیشنهادات جامعه دانشگاهی نقد و اصلاح شود اما طرح جامع مشهد از دو سال گذشته پس از تصمیم گیری برای ایجاد اصلاحات، در جامعه علمی کشور ارائه نشد.

استادی ضمن امید به اثربخشی فرآیند پایش و تحلیل بازخوردها و اصلاحات در طرح های جامع شهری افزود: طرح های توسعه برگرفته از رویکرد راهبردی بوده و مشارکت شهروندان در آن ها به معنای نظرسنجی در مراحل مختلف تهیه و اجرای آن است، طرح های شهرسازی به دلیل فرآیند طولانی قابلیت بازخورد و اجرا دارند، پس از اجرای بخش هایی از طرح، اثرات آن بررسی شده و در مراحل اجرایی قابلیت اصلاح و تعدیل دارد که امیدواریم شهرسازان در گستره زمانی اجرای طرح جامع شهر مشهد با ایجاد ساختار مناسب بتوانند آن را ارزیابی و اصلاح کنند.
اشتراک گذاری
نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار