حادثه سوختن و فرو ریختن برج پلاسکو که منجر به شهادت تعدادی از آتش‌نشانان جان‌فشان شد اندوهی از انبوه را در دل‌ها برانگیخت تا در این میان یک حدیث منتسب به رسول مکرم اسلام به سرعت در فضای مجازی و حتی بر روی اقلام تبلیغاتی شهرها، منتشر شود اما براستی این حدیث ضعیف به چه میزان معتبر است!؟ و تکلیف ما با اشاعه چنین مواردی چیست؟!
در پس هر رویداد سیاسی اجتماعی که در کشور یا جهان پیش می آید، به یکباره با شماری از احادیث و روایات مواجه می شویم که به گونه ای با آن رویداد نسبتی برقرار می کنند؛ گاهی شرحی هستند برای آن رویداد، گاهی مستمسکی می شوند برای تائیدش و گاهی برای تکذیب بکار می آیند.
از این دست روایات را همه دیده و شنیده ام. نمونه اخیر هم سخنی است منسوب به پیامبرخدا(ص) که درباره رویداد بسیار تلخ درگذشت هموطنان آتشنشان و دیگران درپی آتش سوزی و ویرانی مجتمع پلاسکو، دارد دست به دست می چرخد.
دراینجا می توان از زوایای گوناگون به این قضیه پرداخت؛ می توان میزان پایبندی مردم را برای درک رویدادها براساس آموزه های دینی سنجید؛ می توان ابزاری شدن دین را پیش کشید که برای هرچیزی اعم از خیر و شر بکار می رود؛ می توان علل رویداد را در بافتی دینی تفسیر کرد که این و آن علتش بوده اند؛ می توان به این موضوعات اندیشید که آیا این دست از احادیث اعتباری دارند که مبنای عمل قرار گیرند یا بشود با آنها چیزی را ثابت کرد یا نفی کرد؟ آیا این احادیث جعلی‌اند یا نه؟ و... اگر اندکی بیشتر تأمل کنیم بی گمان پرسش ها و موضوعات بسیاری برای اندیشیدن پیش چشم خواهیم داشت که متاسفانه اندیشیدن به برخی از آنها جرأت می خواهد.
همین نمونه اخیر که «رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمودند: "هرکس جلو هجوم آب و یا آتش را بگیرد و جمعی از مسلمانان را نجات دهد، بهشت بر او واجب می‌شود." اصول کافی، جلد ۲، صفحه ۱۹۰» تناسب شایسته ای با آن رویداد ناگوار دارد؛ رویدادی که اگر سهم بندی بخواهیم بکنیم، تقدیر الهی چند درصدی بیش سهمش نمی‌شود و عمده اش به گردن «ما»ست.
جست‌وجویی 10 دقیقه‌ای برای کسانی که با منابع روایی و رجالی آشنایی دارند، این نکته را روشن می کند که حدیث، درجه اعتبار کمی دارد و نزد متخصصان به اصطلاح ضعیف شمرده می‌شود. قصد آن را ندارم که در اینجا مباحث پیچیده علم الحدیث را پیش بکشم، بلکه نگاهم به سمتی و جریانی است که گام به گام و به واسطه هر رویداد بخشی از سنّت را پیش می کشد که چندان نمی توان به آن اعتماد کرد. حتی در رویدادی خود شاهد جعل حدیثی بودم که انکار کردن آن، آنهم با سند و مدرک، تبعاتی سوء برای ناقد به همراه می داشت.
جان هر انسانی در هر جایی ارزشمند است و اگر کسی این جان گرانمایه را برای دفاع یا نجات جان و مال و ناموس دیگری برای خدا بدهد، بسیار بسیار شایسته اجر و ارج‌گزاری است؛ اما چرا برای این موضوعات پیش از آنکه به جست‌وجوی متون دینی و یافتن اضعف مطالب بپردازیم به خِرد چنگ نمی‌زنیم؟!
سید کمال کشیک‌نویس رضوی /
دانشجوی دکترای تاریخ و تمدن اسلام فردوسی مشهد
دانشجوی دکترای تاریخ و تمدن اسلام فردوسی مشهد
