بهشت زیر پای مادران است

امام خمینی رحمه الله علیه : بهشت زیر پای مادران است ، یعنی باید این قدر جلوی پای مادر ، صورت به خاک بمالی تا خدا تو را به بهشت ببرد.(1)

اگر چه هستی ما از خداست لکن سبب زندگی و وجود ما ، پدر و مادر است و ما شاخه ای از وجود این دو عزیزیم، ادای حق والدین و انجام سپاس زحمات آنان نیز مانند حق خدا و شکر نعمتهایش از عهده توانایی ما خارج است و تنها باید زبان به عجز بگشاییم و بال تواضع و فروتنی به زیر پای آندو بگستریم.

روز مادر در فرهنگ و ملل مختلف وجود دارد ، بعضی یک و بعضی چند روز را به مناسبت روز مادر جشن می گیرند . در فرهنگ مردم مسلمان ایران روز میلاد دخت نبی اکرم (ص)را به عنوان روز مادر و زن شناخته شده و جشن می گیرند. در این روز باشکوه اکثر مردم با خرید شاخه گل و هدیه ای به دیدار مادرانشان می روند ولی متاسفانه عده ای به دلایل مختلف با مادرانشان ارتباطی ندارند و قصد ما از نوشتن این متن نشان دادن اهمیت ارتباط با پدر و مادر و نیکی به آنها از طریق آیات و روایات است.

نیکی به پدر و مادر

خدای متعال در قران کریم می فرمایند : وَقَضَى رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلاَهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا . اسرا ایه 23

و پروردگار تو مقرر كرد كه جز او را مپرستيد و به پدر و مادر [خود] احسان كنيد اگر يكى از آن دو يا هر دو در كنار تو به سالخوردگى رسيدند به آنها [حتى] اوف مگو و به آنان پرخاش مكن و با آنها سخنى شايسته بگوى .

خدای متعال بعد از اصل توحید به یکی از اساسی ترین تعلیمات انسانی انبیاء ضمن تاکید مجدد بر توحید اشاره کرده و می فرماید : پروردگارت فرمان داده که تنها او را بپرستید و نسبت به پدر و مادر نیکی کنید . قضا مفهوم موکدتری از امر دارد و امر و فرمان قطعی و محکم را می رساند و این نخستین تاکید در این مساله است . قرار دادن توحید یعنی اساسی ترین اصل اسلامی در کنار نیکی به پدر و مادر تاکید دیگری بر اهمیت این دستور اسلامی است . (2)

در سوره ای دیگر خدای متعال می فرماید : وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لاَ تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا . بقره ایه ی 83

 و چون از فرزندان اسرائیل پیمان محکم گرفتیم که جز خدا را نپرستید و به پدر و مادر احسان کنید .

قال امیر المؤمنین علی(ع): بر الوالدین اکبر فریضة. (3)

امیر المؤمنین علی(ع) فرمود: بزرگترین و مهمترین تکلیف الهی نیکی به پدر و مادر است .

قال الصادق(ع): بر الوالدین من حسن معرفة العبد بالله اذ لا عبادة اسرع بلوغا بصاحبها الی رضی الله من حرمة الوالدین المسلمین لوجه الله تعالی. (4)

امام صادق(ع) فرمود: نیکی به پدر و مادر نشانه شناخت شایسته بنده خداست. زیرا هیچ عبادتی زودتر از رعایت حرمت پدر و مادر مسلمان به خاطر خدا انسان را به رضایت خدا نمی رساند.

در این آیات و روایات به وضوح روشن شد که نیکی بر پدر و مادر از مهمترین تکالیف الهی است . حال سوالی که پیش می اید این است که اگر پدر و مادر یک شخصی خدای ناکرده فاسق (اشکارا گناه می کند ) یا حتی کافر باشند نیز تکلیف از شخص ساقط می شود ؟ جواب این سوال در روایات و آیات اینچنین است .

عن ابی جعفر(ع) قال: ثلاث لم یجعل الله (عز و جل) لاحد فیهن رخصة اداء الامانة الی البر و الفاجر و الوفاء بالعهد للبر و الفاجر و بر الوالدین برین کانا او فاجرین. (5)

امام باقر(ع) فرمود: در سه چیز خداوند متعال به احدی اجازه ترک آنها را نداده است.

1 - ادای امانت به مرد نیکوکار و فاسق.

2 - وفای به عهد و پیمان نسبت به نیکوکار و فاسق.

3 - نیکی به پدر و مادر، نیکو کار باشند یا فاسق و لا ابالی.

فیما کتب الرضا(ع) للمامون: بر الوالدین واجب، و ان کانا مشرکین و لا طاعة لهما فی معصیة الخالق. (6)

در نوشته حضرت رضا(ع) به مامون آمده که: نیکی به پدر و مادر واجب و لازم است اگرچه مشرک و کافر باشند، ولی در معصیت خدا نباید اطاعتشان کرد.

وَإِن جَاهَدَاكَ عَلى أَن تُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا وَصَاحِبْهُمَا فِي الدُّنْيَا مَعْرُوفًا وَاتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنَابَ إِلَيَّ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ . لقمان 15

و هر گاه آن دو ، تلاش کنند که تو چیزی را همتای من قرار دهی ، که از آن آگاهی نداری ( بلکه می دانی باطل است ) ، از ایشان اطاعت مکن ، ولی با آن دو ، در دنیا به طرز شایسته ای رفتار کن و از راه کسانی پیروی کن که توبه کنان به سوی من آمده اند سپس بازگشت همه شما به سوی من است و من شما را از آنچه عمل می کردید آگاه می کنم.

در این آیه و روایات نیز مشخص شد در هیچ حالتی تکلیف محبت به پدر و مادر ساقط نمی شود مگر تنها در اطاعت نکردن راه کفر!

سوال دیگری که پیش می آید این است که چگونه با آنها رفتار کنیم و چگونه رفتار نکنیم .

قال ابو عبد الله(ع ) لا تملا عینیک من النظر الیهما الا برحمة و رقة، و لا ترفع صوتک فوق اصواتهما، و لا یدیک فوق ایدیهما و لا تتقدم قدامهما. (7)

امام صادق(ع) فرمود:چشمهایت را جز از روی دلسوزی و مهربانی با پدر و مادر خیره مکن و صدایت را بلندتر از صدای آنها نکن دستهایت را بالای دستهای آنها مبر، و جلوتر از آنان راه مرو.

قال ابو عبد الله(ع) ما یمنع الرجل منکم ان یبر والدیه حیین او میتین، یصلی عنهما و یتصدق عنهما و یحج عنهما و له مثل ذلک، فیزیده الله(عز و جل) ببره و صلاته خیراً کثیراً. (8)

امام صادق(ع) فرمود: چه چیز مانع شخص می شود وقتی که پدر و مادرش زنده یا مرده اند به آنها نیکی کند، باین صورت که به نیت آنها نماز بخواند، صدقه بدهد، حج بجا بیاورد و روزه بگیرد، زیرا اگر چنین کند ثواب آنها به پدر و مادر می رسد و به خود شخص هم همانقدر ثواب داده می شود، به علاوه خداوند متعال به واسطه کارهای نیک و نماز او خیر زیادی به او عطا می کند.

قال علی بن الحسین(ع): جاء رجل الی النبی(ص) فقال: یا رسول الله ما من عمل قبیح الا قد عملته فهل لی توبة؟ فقال له رسول الله(ص) : فهل من والدیک احد حی؟ قال: ابی قال: فاذهب فبره. قال: فلما ولی قال رسول الله(ص): لو کانت امه. (9)

امام سجاد(ع) فرمود: مردی خدمت رسول خدا(ص) رسید و گفت: ای رسول خدا، من هیچ کار زشتی نمانده که انجام نداده باشم، آیا می توانم توبه کنم؟ رسول خدا(ص) فرمود: آیا هیچیک از پدر و مادرت زنده هستند؟ گفت: بله، پدرم. حضرت فرمود: برو به او نیکی کن تا آمرزیده شوی). وقتی او راه افتاد پیامبر(ص) فرمود: کاش مادرش زنده بود. )یعنی اگر او زنده بود و به او نیکی می کرد، زودتر آمرزیده می شد.

عن ابی عبد الله(ع) قال: من نظر الی ابویه نظر ماقت، و هما ظالمان له، لم یقبل الله له صلاة. (10)

امام صادق(ع) فرمود: کسی که از روی نفرت به پدر و مادرش که باو ستم کرده اند نگاه کند، نمازش در درگاه الهی پذیرفته نمی شود.

عن ابی جعفر(ع) قال: ان ابی نظر الی رجل و معه ابنه یمشی و الابن متکی ء علی ذراع الاب، قال: فما کلمه ابی مقتا له حتی فارق الدنیا. (11)

امام صادق(ع) فرمود: پدرم مردی را دید که پسرش همراهش راه می رفت و به بازوی پدر تکیه کرده بود، وقتی این جریان را دید) تا زنده بود از روی ناراحتی و خشم با او صحبت نکرد.

عاق والدین

اگر کسی از دستورات خدای متعال اطاعت نکرد و همچنین رفتار ناشایستی با پدر و مادر خود داشت و سبب عاق شدن او توسط والدینش شد چه اتفاقی می افتد؟

قال رسول الله(ص) :ایاکم و عقوق الوالدین، فان ریح الجنة توجد من مسیرة الف عام و لا یجدها عاق و لا قاطع رحم. (12)

پیامبر خدا(ص) فرمود: از عاق والدین شدن بپرهیزید، زیرا با اینکه بوی بهشت از مسافت هزار سال به مشام می رسد، عاق والدین و کسی که قطع رحم کند آن بو را احساس نخواهد کرد (یعنی بیش از هزار سال از بهشت فاصله دارد)

عن الصادق(ع) قال: لا یدخل الجنة العاق لوالدیه و المدمن الخمر و المنان بالفعال للخیر اذا عمله. (13)

امام صادق(ع) فرمود: عاق والدین و شرابخوار و انسان خیر منت گذار وارد بهشت نمی شوند.

قال رسول الله(ص): اربعة لا ینظر الله الیهم یوم القیامة، عاق و منان و مکذب بالقدر و مدمن خمر. (14)

رسول خدا(ص) فرمود: در قیامت خدا به چهار گروه نظر رحمت نخواهد کرد:

1 - عاق والدین 2 - منت گذار3 - منکر قضاء و قدر4 - شرابخوار.

قال الصادق(ع) :عقوق الوالدین من الکبائر لان الله (عز و جل) جعل العاق عصیا شقیا. (15)

امام صادق(ع) فرمود: عاق پدر و مادر شدن از گناهان کبیره است، زیرا خداوند متعال عاق والدین را گناهکار شقی شمرده است.

قال رسول الله(ص): یقال للعاق اعمل ما شئت فانی لا اغفر لک و یقال للبار اعمل ما شئت فانی ساغفر لک. (16)

رسول خدا(ص) فرمود: به عاق والدین از (طرف خدا) گفته می شود: هر کاری می خواهی انجام بده دیگر تو را نمی بخشم و به نیکوکار (نسبت به پدر و مادر) هم گفته می شود: هر چه می خواهی انجام ده تو را می بخشم.

نکته ای که در اینجا لازم به ذکر و توجه هست این است که حتی اگر پدر و مادر فاسق یا کافر باشند ولی انسان را عاق بکنند همین تاثیرات را نیز دارد.

در پایان این متن بسنده می کنیم به سخنی از امام و مقتدایمان حضرت ایت الله العظمی امام خامنه ای وفقه الله : باید کاری بکنیم که بچه ها دست مادر را حتما ببوسند . اسلام دنبال این است . چنانچه زن در محیط خانواده ، محترم و مکرم شمرده بشود ، بخش مهمی از مشکلات جامعه حل خواهد شد. (17)

1-برداشت هایی از سیره ی امام خمینی ج 1 – غلامعلی رجایی

2-تفسیر نمونه جلد 12 صفحه 74

3-میزان الحکمة، ج 10، ص 709.

4-بحار الانوار، ج 74، ص 77.

5-بحار الانوار، ج 74، ص 56.

6-بحار الانوار، ج 74، ص 72.

7-بحار الانوار، ج 74، ص 79.

8-بحار الانوار، ج 74، ص 46.

9-بحار الانوار، ج 74، ص 82.

10-اصول کافی، ج 4، ص 50.

11-بحار الانوار، ج 74، ص 64.

12-بحار الانوار، ج 74، ص 62.

13-بحار الانوار، ج 74، ص 74.

14-بحار الانوار، ج 74، ص 71.

15-بحار الانوار، ج 74، ص 74.

16-بحار الانوار، ج 74، ص 80.

17-21/2/92 ارشیو سایت مقام معظم رهبری