رفوزه شدن نوسازی طرح ثامن در مشهد

وحید جلیلی معاون فرهنگی‌اجتماعی شهرداری مشهد با صراحت همیشگی اش درباره طرح ثامن آن را مشهدی زدایی! و طرحی مردود توصیف می کند.

 جناب جلیلی، شرایط و وضعیت فرهنگی ثامن را به‌عنوان محوری‌ترین منطقه شهر چطور ارزیابی می‌کنید؟
خیلی خوب و خیلی بد.
 «خیلی خوب» مربوط‌به چه وجهی است و «خیلی بد» چه وجهی از این وضعیت را شامل می‌شود؟
شاید به یک معنا بتوان گفت که بیشترین پتانسیل معنوی، معرفتی و فرهنگی کل کشور در منطقه ثامن است؛ این را مقایسه کنید با استفاده‌ای که از این پتانسیل شده است.
 به عقیده شما بیشترین غفلت در چه حوزه‌ای بوده است؟
متاسفانه غفلت‌ها زیاد است. در همین جلسه متوجه شدم شهردار منطقه خوشبختانه نگاه روشنی به نابسامانی‌ها و آسیب‌های ایجاد‌شده در منطقه دارد. یکی از این آسیب‌ها برهم‌زدن بافت مشهدی منطقه ثامن و خالی‌کردن آن از مشهدی‌های اصیل و قدیمی است؛ این اقدام غلط و زشتی بوده است.
  همان‌طورکه شما هم می‌دانید در منطقه ثامن همه‌چیز معطوف و وابسته  به طرح نوسازی و بهسازی بافت فرسوده اطراف حرم مطهر است. با این شرایط، کدام برنامه‌های فرهنگی‌ می‌تواند برای منطقه مناسب و کاربردی باشد؟
فکر می‌کنم قبل‌از هر اقدام اصلاحی در این منطقه، ابتدا باید خود طرح نوسازی را از تاریکخانه بیرون بیاوریم. این طرح توسط کسانی تدوین شده که هویتشان برای عمده نخبگان و مردم مشخص نیست، لذا اولین شرط همین است که طرح از تاریکخانه خود بیرون آورده شود و به‌شکل شفاف مورد ارزیابی محافل نخبگانی و فرهنگی مشهد قرار بگیرد. تا این اتفاق نیفتد، به بهانه طرحی که معلوم نیست چقدر تطبیق دارد با معارف، مبانی، فرهنگ، سنت و تاریخ ما، خیلی از ناهنجاری‌ها ادامه خواهد داشت.
ابتدا باید ببینیم آنچه از آن به عنوان وحی منزل دم می‌زنند، چقدر متقن و صحیح است، بعد درباره آن حرف بزنیم.
 همین وحی منزلی که می‌گویید موضوع یکی از اولین صحبت‌های جناب ضمیری بود، وقتی به‌عنوان شهردار منطقه ثامن انتخاب شدند. ایشان چند‌روز پس‌از ورودشان گفتند «طرح نوسازی نیاز به بازنگری دارد.» الان حدود یک‌سال‌و5ماه از آن روزها گذشته اما آیا آن بازنگری‌ای که حرفش زده شده، صورت گرفته است؟ ازطرفی نظر به اینکه محدوده منطقه ثامن دست‌اندرکاران و تصمیم‌گیران متعددی دارد، تصمیم‌های فرهنگی نهادهایی همچون معاونت فرهنگی شهرداری مشهد که شما متولی‌اش هستید، در اینجا چقدر قابل اجرا و تعمیم است؟
اگر بخواهیم معیار ارزیابی این طرح را همانی درنظر بگیریم که تا امروز اتفاق افتاده که باید نمره بسیار پایینی به آن بدهیم؛ اصطلاحا رد می‌شود. شرایط به‌گونه‌ای‌ است که حتی اگر کسی طرح را ندیده باشد وقتی نتیجه اجرایش را می‌بیند، متوجه می‌شود طرح ایرادهای اساسی دارد و نه جزئی. عرض کردم مشکل مدیریت این بافت، این بوده که طرحی که برای آن اجرا می‌شده در تاریکخانه بوده. شما وقتی از نخبگان و بزرگان این شهر درباره طرح نوسازی می‌پرسید اطلاعات بسیار کمی دارند. بعضی‌ها حتی چیزی از آن نمی‌دانند. نخستین گام بیرون‌آوردن طرح از فضایی است که در آن بوده؛ به تعبیری طرح نوسازی خودش نیازمند نوسازی، بازسازی و بلکه تخریب است.
خوشبختانه امروز بحث‌های خوبی شد. درباره حدود 20محور تفاهم داشتیم که به گمانم اگر اجرایی شوند، بعضی از عوارض و آسیب‌های طرح را کاهش خواهند داد اما این تاحدی است و به عقیده من اصلا کافی نیست. باید همه مشهدی‌ها برای اصلاح طرح دغدغه داشته باشند.
 تفاهماتی که حاصل شد، عموما در چه محورهایی بود؟ اگر ممکن است، چندتا از این سرفصل‌ها را نام ببرید.
یکی از محورها، کاربری‌های فرهنگی بود که در منطقه ثامن نیاز است و متاسفانه نیست. در‌این زمینه قرار شد یک کارگروه مشترک تشکیل دهیم تا ان‌شاءا... به طرحی اجرایی برسیم.
زوار خارجی، دیگر موضوع این نشست بود. عقیده داریم نوع خدماتی که به زوار غیرایرانی داده می‌شود، باید متحول شده و از لحاظ کمی و کیفی گسترش یابد. بحث مهم دیگر، درباره حفظ بافت مسکونی این منطقه بود؛ ضرورت دارد حتی کسانی که رفته‌اند، برگردند یعنی نه‌تنها کسانی که تاکنون دربرابر طرح مقاومت کرده‌اند باید حفظ شوند، بلکه آن‌هایی هم که رفته‌اند، حتی‌الامکان باید برگردند. به نظر من شهرداری حتی باید سوبسید بدهد که رفته‌ها برگردند وگرنه اینکه در اطراف حرم، هیچ مشهدی‌ای را باقی نگذاریم و مشهدی‌زدایی کنیم، نمی‌دانم با کدام عقل، منطق، تدبیر و دینی همخوانی دارد! این یکی از مهم‌ترین محورهاست.
محور دیگر، کاربری‌های خدماتی و ورزشی است که لازم است در این منطقه توسعه پیدا کند. در این زمینه شهرداری ثامن، نگاه خوبی خواهد داشت و در معاونت فرهنگی هم ما کمک خواهیم کرد که فضاهای ورزشی و خدماتی این منطقه توسعه پیدا کند.
 برای سرگردانی خود زائران ایرانی چطور؟ زیاد پیش می‌آید که جمعی از زائران در معابر منطقه اتراق کنند تا لحظه خروجشان برسد. این موضوع، تصویر ناخوشایندی از منطقه ثامن می‌سازد برای کسانی که از دیگر نقاط جهان اسلام به اینجا می‌آیند.
اصلی‌ترین موضوع ما همین بود. ببینید درست‌کردن ماجرا صرفا با تزیین نقش ایوان ممکن نیست؛ وقتی خانه را از پای‌بست ویران می‌کنند، انتظار نداشته باشند با چهارتا کار تبلیغاتی و برنامه فرهنگی، خسارت‌های عظیمش را  بتوان جبران کرد؛ خسارت‌هایی که با نگاه‌هایی که حتی نمی‌توان به آن‌ها تکنوکراتی گفت و بیشتر مریض و تجاری است، به وضعیت فرهنگی و اجتماعی منطقه ثامن وارد شده است.
درست است که ما در حد خودمان باید از مسکن‌ها هم استفاده کنیم  اما واقعیت اینجاست که بیشتر اقدامات انجام‌گرفته در این منطقه فقط در حد همان مسکن است؛ درحالی‌که باید اقدامات جدی‌تری بشود. مقداری از این کارها در این نشست مورد بحث و بررسی قرار گرفت و بنده هم در حد خودم پیگیری می‌کنم که کار در سطوح مدیریت شهری، بسیار جدی‌تر دنبال شود.