نگرانی رهبری از گرایش جوانان به موسیقی به بهانه قرآن

سوال: از مسجد کرامت بفرمایید و جلسات قرآنی را که در حضور مقام معظم رهبری برگزار می کردید؟

البته قبل از مسجد کرامت هم، به صورت پراکنده جلساتی داشتم که یکی از آن ها در حسینیه ابوالفضلی خیاطهای مشهد برگزار می شد. در ابتدا، جلسه مختصری بود که بعدها بزرگ تر شد و از اقای مختاری که استاد خودم بود، دعوت کردم و ایشان آمدند و جلسات به خوبی اداره می شد. بعدها مقام معظم رهبری گفتند که خوب است که ما صبح های جمعه، یک جلسه قرآن در مسجد کرامت داشته باشیم.

در آن زمان، مسجد کرامت پایگاه اصلی ایشان بود. جلسه را راه انداختیم و باز من از ایشان، تقاضا کردم که اجازه بدهید که جلسه ما را، آقای مختاری اداره کنند. ایشان گفتند که اگر آقای مختاری قبول کنند، خیلی خوب است.

بنده از آقای مختاری خواهش کردم و ایشان آمدند و جلسه را اداره می کردند.گاهی اوقات هم که کسالت داشتند، من اداره می کردم و آن جلسه، توسط من و آقای مختاری اداره می شد. حضرت آقا هم می‌آمدند و در صدر مجلس می نشستند و افراد را تشویق می کردند.

 سوال: حضرت آقا در آن جلسات، قران هم تلاوت می فرمودند و اگر تلاوت داشتند به چه سبکی قرائت می کردند؟

حضرت آقا، خودشان جلوی ما قرائت نمی کردند ولی نماز ایشان، در حقیقت یک نوع ترتیل است که با لحن زیبا و تجوید خیلی خوب قرائت می کنند و ایشان خیلی در تجوید و قرائت و صوت و لحن تسلط دارند.

سوال: شما از ابتدا با نوار کدام یک از اساتید کار می کردید؟

اوایلی که قرآن خوان شده بودم، به نوار قرائت عبدالباسط گوش می کردم و تقلید قرائت ایشان می خواندم. بعدها با منشاوی آشنا شدم و بعد از آن با قرائت های علی البنا، ابوالعینین شعیشع، ابوالفتاح و.....

سوال: چه شد که به قرائت مصطفی اسماعیل روی آوردید؟

ابتدا من هم نوار مصطفی اسماعیل را نداشتم و هر وقت رادیو گوش می کردم، احساس می کردم که قرائت مصطفی اسماعیل خیلی مشکله. یک روز بعد از مراسم قرآن که از مسجد کرامت خارج می شدم ، آقا به من فرمودند که حیفت نمی آید که به قرائت مصطفی اسماعیل قرآن نمی خوانی؟

عرض کردم: آقا ، قرائت مصطفی اسماعیل مشکله! ایشان فرمودند: از شما بعیده. شما می توانید اگر بخواهی، چون شما توانایی اش را داری. دوباره عرض کردم: آقا من نوار قرائت مصطفی اسماعیل را هم ندارم. ایشان فرمودند: من دارم. و اولین بار نوار سوره بقره و آل عمران مصطفی اسماعیل را از آقا گرفتم و تمرین کردم.

سوال: چرا مقام معظم رهبری به قرائت مصطفی اسماعیل این قدر تاکید داشتند و قرائت وی را ترجیح می دادند؟ آیا لحن و صدای وی مجذوب کننده بود یا علت دیگری وجود داشت؟

تاکید و ترجیح ایشان به خاطر این بود که می فرمودند: مصطفی اسماعیل بیشتر از بقیه قراء به معنی قرآن توجه دارد. وی طوری آیات را تلاوت می کند که گویی قرآن با مستمع خودش دارد صحبت می کند و مستمع می تواند مجسم کند آن آیه را و آن وضعیت را.  بلا تشبیه، همانند شعری که ما فارسی زبانان دکلمه می کنیم. مثلا اگر شما آیات سوره یوسف را که تلاوت می کند، گوش بدهید، می بینید که مردم چه غوغایی می کنند.انگار که آن صحنه را برای شما بررسی و بیان می کند.

به همین دلیل مقام معظم رهبری تاکید دارند که قاری قرآن، حتما باید معنی قرآن را بداند و با توجه به معنا قرائت کند تا بتواند آن معنای آیه را القا کند و معنی ومفهوم آیه را انتقال بدهد.

سوال: از حضور مقام معظم رهبری در مسجد کرامت و مزاحمت هایی که ساواک برای جلسات ایشان داشت، خاطراتی را بیان بفرمایید که ایشان چه تدابیری در مقابله با ساواک می اندیشیدند؟

 آقا در مسجد کرامت، هم تفسیر قرآن داشتند وهم تفسیر نهج البلاغه و در مدارس و حوزه های علمیه هم تدریس داشتند. ساواک نسبت به ایشان خیلی حساس بود و آقا را ممنوع المنبر کرده بودند. من یادم هست که در سالهای قبل ازپیروزی انقلاب، نماز جماعت ایشان هم ممنوع شد. ایشان یک روز زیرکانه به من گفتند: آقای فاطمی! می­دانی که من دیگر نمی­توانم صحبت کنم؛ شما گاهی به بچه­ ها بسپار که یکی‌شان معنی یک آیه ای  را از من سؤال کند تا من به این بهانه جواب بدهم! یا به این آیه که رسیدیم که بحث روز است، بگو بپرسند. نمی­گفتند تو سؤال کن؛ زیرا اگر من سؤال می­کردم، تابلو بود. چون من معلم جلسه و با آقا هماهنگ بودم. می­گفتند بچه­ ها همان­طور که دور تا دور نشسته‌اند، یک دفعه یک نفر دستش را بلند کند و بگوید آقا ببخشید، همین آیه را معنی بفرمایید!

بعد آقا شروع می­‌کردند به صحبت کردن درباره‌ی همان مطلب. ایشان مرتب هر راهی را که به رویشان می­‌بستند، راه جدیدی باز می­کردند. با این عنوان که من در جلسه‌ی قرآن نشسته‌ام، چون روحانی هم هستم اگر کسی یک آیه‌ی قرآن از من سؤال کند، نمی توانم جوابش را ندهم! به ساواک می­گفتند: "آبروی خود شماها می­رود اگر من بگویم ساواک من را ممنوع کرده و من حتی نباید معنی قرآن را بگویم. این که دیگر خیلی بد می­شود برای شما!" قطعاً ساواکی‌ها هم می‌آمدند اما کاری نمی‌توانستند بکنند.

ایشان با این تدابیر آن ممنوعیت ساواک را دور می زدند و خلاصه تفسیر قرآن داشتند و صحبت می فرمودند. حتی ایشان یک تفسیر قرآن داشتند که بیشتر قرائت قرآنش را بنده تلاوت می کردم.

سوال: آیا جلسات قرآن و تفسیر رهبری معظم فقط در مسجد کرامت بود و یا این که در مساجد دیگر هم تفسیر قرآن داشتند؟

ایشان در مساجد دیگر هم برنامه های تفسیر قرآن داشتند. برای نمونه، ایشان در مسجد امام حسن مجتبی(ع) در خیابان دانش هم جلساتی را داشتند. به‌خصوص یک جلسات تفسیرگونه­ ای داشتند در ظهرهای ماه مبارک و بحثی را شروع فرموده بودند با عنوان «طرح کلی اندیشه­ های اسلامی در قرآن» که بعدها چاپ شد. بیشتر قرائت قرآنش را بنده توفیق داشتم و خواندم.

سوال: روش ایشان در تفسیر قرآن در آن مسجد به چه صورت بود؟

ایشان بعد از نماز ظهر و عصر می ایستادند و و چکیده­ای از تفسیر و مفاهیمی قرآنی را که در نظر داشتند، مطرح می کردند. ابتدا نکات مهمی را که قبلاً توی برگه­ هایی­ کپی شده بود، بین دانشجویان و مستمعان پخش می‌کردند. یعنی افراد می­دانستند که راجع به این آیات می­خواهد این بحث‌ها بشود و یک مضمونی از آیه را در نظر داشتند؛سپس آقا این آیات را شرح می­دادند. بعد می­فرمودند حالا که معنی این آیات را فهمیدید، این قاری عزیزمان بیاید بخواند با لحن و صدای خوش، تا شما بیشتر لذت ببرید. مردم چون معنی قرآن را فهمیده بودند، راحت ارتباط برقرار می‌کردند. البته تمام این آیات هدف دار انتخاب شده بود و با تدبیر خاصی برنامه ریزی شده بود، به طوری که مردم به سوی معنای قرآن سوق داده می شدند.

نوار این جلسات را من تکثیر می­کردم و دانشجوها زیاد از من نوار می­گرفتند؛ از شهرستان­ها هم زیاد می‌آمدند و از ما نوار می‌گرفتند. گاهی هم خود آقا فردی را معرفی می­کردند که این نوارها را به او بدهم.

سوال: جنابعالی در چه سالی در مسابقات بین المللی شرکت داشتید و این مسابقات در کجا برگزار شد؟

بنده در سال 1362 و در مسابقات بین المللی قرآن که در حسینیه ارشاد تهران برگزار شد، مقام اولی را کسب کردم.

سوال: از چه زمانی به فکر تاسیس جامعه قاریان قرآن مشهد افتادید و چه کسانی به  تاسیس این جامعه کمک کردند؟

جامعه قاریان قرآن مشهد یک تشکل مردمی است که با هدف ترویج و نشر علوم قرآنی فعالیت می کند. تاسیس جامعه قاریان قرآن مشهد، در حدود سال 1370 انجام گرفت. افرادی هم که از هیات موسسان بودند و با همت آنان، این جامعه تشکیل شد، تعدادی از دوستان ما بودند مانند آقای دکتر داود آبادی، اقای علی سرابی، برادر خود بنده، و چند نفر دیگر که الان حضور ذهن ندارم این ها نامه ای خدمت مقام معظم رهبری نوشتند . معظم له هم تایید جانانه ای کردند و آن پشتوانه ای شد برای کار ما، چون خیلی از افراد و ارگان ها کارشکنی می کردند و چوب لای چرخ می گذاشتند و البته هدفشان این بود که این مجموعه زیر نظر آن ها باشد و نمی خواستند که به عنوان یک مجموعه مستقل کار بکند که آن تایید مقام معظم رهبری برای ما خیلی موثر و کارگشا بود. بنده هم چند دوره است که در هیات مدیره این جامعه عضویت دارم .

سوال: از تلاوت هایتان در حضور مقام معظم رهبری بفرمایید. آیا اخیرا هم تلاوت داشته اید؟

این اواخر به دلیل این که زانویم آب آورده و مشکل پیدا کرده ام، نتوانسته ام به حضور ایشان مشرف شوم  ولی قبلا هر بار که خدمت ایشان می رسیدم ، یک رحل و قرآن هم برای من می گذاشتند و من هم تلاوت می کردم. چه در زمان ریاست جمهوری ایشان و چه بعد از آن.

سوال: در دیدارهایی که شما با مقام معظم رهبری داشته اید، ایشان چه توصیه های قرآنی به شما داشته اند؟

مقام معظم رهبری خیلی حساسند نسبت به موضوع قرآن و همیشه سوال می پرسند که اوضاع قرآن در مشهد چه طور است؟ استقبال جوانان چگونه و در چه حدی است؟ آیا جوانان ذوق و شوق لازم را دارند؟

چندی قبل، زمانی که ایشان در مشهد تشریف داشتند، از دفتر ایشان زنگ زدند و گفتند که برای دیدار ایشان به ملک آباد بروم. زانو درد من کمی بهتر شده بود. خدمت ایشان رسیدم و ناهار هم در خدمت حضرت آقا بودم. اقا فرمودند: اخیرا شنیده ام که برخی از جوان ها به بهانه نغمات قرآنی، به سراغ موسیقی  رفته اند و موسیقی گوش کرده اند و جذب موسیقی شده اند و قرآن را رها کرده اند. من عرض کردم: اخیرا یک نواری را من به این صورت تهیه کرده ام که نغمات قرآنی را توضیح داده ام و این نوار را تکثیر هم کرده ام و در اختیار جوانان قرار داده ام. یک نوار را هم خدمت ایشان تقدیم کردم.ایشان فرمودند: خدا خیرت بده که بهانه را از دست خیلی ها گرفته ای.

مقام معظم رهبری روی نغمات قرآنی  هم حساسیت دارند، ،روی تفسیر قرآن و روی معنی آیات و روی جذب جوانان به معارف قرآنی هم همچنین . ایشان یک روزی فرمودند: «آقای فاطمی، اگر جامعه ما با قرآن مانوس می شدند، ما این همه مشکلات را نداشتیم. بسیاری از مشکلاتی که ما با آن درگیر هستیم، در سایه انس با قران از بین می رفت.مردم ما دورند از قرآن آرزوی ما این است که مردم ما آن قدر با قرآن مانوس بشوند که قرآن را بفهمند.» مثل کاری که مصری ها میکنند. آنها وقتی قرائت مصطفی را می شنوند، قرآن را می فهمند و الله الله می گویند و تشویق می کنند. مصطفی اسماعیل هم وقتی قرآن می خواند، معنا را می فهمد و برخی آیات را تکرار می کند و یا برخی آیات را حزین می خواند. البته برخی از جوانان ما از روی تقلید کورکورانه قرآن را می خوانند و آیات را بدون فهم از معنا تکرار می کنند. مثلا قاری مصری آیات رحمت را چند بار تکرار می کند و قاری ما، بدون توجه به مفهوم آیه، آیات مربوط به عذاب را چند بار تکرار می کند.

سوال: چه آیاتی باید حزین خوانده شود و چه آیاتی را می توان تکرار نمود؟

برخی آیاتی را که مربوط به بهشت و وعده رحمت حق است را می توان شاد خواند و تکرار نمود و معمولا آیاتی را که مربوط به جهنم و بازخواست خداوند است با صوت حزین و دستگاه های صبا، چهارگاه و حجاز که صوت حزین دارد، تلاوت می شود.