در دهه آینده رسانه های محلی محوریت می یابند و رسانه های کلان ناچارند مسائلشان را از دریچه های محلی و با نگاهی متناسب مطرح کنند؛ دریچه ای که رو به سوی مردم و دغدغه های آنان در کف جامعه و با نگاهی بومی است. با این رویکرد، رسانه های خرد و محلی محوریت درخورتأملی خواهند یافت و «رسانه محلی» با رویکرد «مسئله محور» یکی از ابزارهای اجتماعی مهم برای دستیابی به پیشرفت محلی در زمینه های گوناگون خواهد شد.
کد خبر: ۱۰۹۰۱۳۰
تاریخ انتشار: ۱۰ بهمن ۱۴۰۱ - ۱۶:۱۳ 30 January 2023

تابناک رضوی: در دهه آینده رسانه های محلی محوریت می یابند و رسانه های کلان ناچارند مسائلشان را از دریچه های محلی و با نگاهی متناسب مطرح کنند؛ دریچه ای که رو به سوی مردم و دغدغه های آنان در کف جامعه و با نگاهی بومی است. با این رویکرد، رسانه های خرد و محلی محوریت درخورتأملی خواهند یافت و «رسانه محلی» با رویکرد «مسئله محور» یکی از ابزارهای اجتماعی مهم برای دستیابی به پیشرفت محلی در زمینه های گوناگون خواهد شد. در نشست دوم رویداد «رج» که درصدد هم رسانی و شتاب دهی به رسانه های اجتماعی و محلی مشهدالرضا(ع) است، ضرورت وجود رسانه های محلی از ابعاد گوناگون واکاوی شده است. در این نشست مجتبی محمودی، مدرس رسانه و نایب رئیس خانه مطبوعات، و محمدجواد استادی، پژوهشگر اجتماعی، حضور داشتند.

ضرورت درنظرگرفتن نیاز مخاطب
مجتبی محمودی، نایب رئیس خانه مطبوعات خراسان رضوی و مدرس رسانه، در ابتدای این نشست در سالن شهید آوینی روزنامه شهرآرا گفت: «محلی شدن مقدمه جهانی شدن است. ما در بحث رسانه به شدت به این موضوع نیاز داریم. باید رسالت ها و کارکردهای رسانه را در ارتباط با مخاطب تعریف کنیم. یک مشکل ما این است که در این سال ها نشریات و مطبوعاتمان مخاطب خود را گم کرده اند. برخی می گویند علت ضعف مکتوبات و نشریات در سال های گذشته ظهور شبکه های اجتماعی است. در عین حال که این گزاره درست است، استنباط بنده این است که مطبوعات ما پیش از ظهور شبکه های اجتماعی میدان را باخته بودند. نشریات و رسانه های محلی هنوز بسیار جای کار دارند، به شرطی که به شبکه نیاز مخاطبشان نزدیک شوند. ما در اصفهان ماهنامه ای داریم با عنوان ماهنامه تخصصی قهوه. این ماهنامه مخاطبان بسیاری دارد، زیرا مخاطب و شبکه نیاز او را پیدا کرده است.»
مجتبی محمودی در ادامه با تأکید بر گسترش نگاه به مفهوم رسانه اضافه کرد: «ما به بازتعریف رسانه ها نیاز داریم. وقتی رسانه های دینی را بررسی می کنیم، می بینیم که در این حوزه رسانه های گوناگونی داریم. نماز جمعه خودش نوعی هفته نامه است یا مثلا نماز عید فطر سالنامه محسوب می شود. باید دیدمان را در این حوزه دقیق تر کنیم. درباره موضوع های گوناگون همین طور است. برای مثال، درباره رسانه های شهرداری باید گفت که فضای یک وسیله نقلیه مثل تاکسی شهری یا اتوبوس یا راننده آن وسیله خودش نوعی رسانه است. حتی مکبرهای حرم مطهر رسانه هستند و رسانه را نباید در رسانه های رسمی شناخته شده محدود دانست. در جلسه ای که چندین سال پیش با آقای حمید مولانا، صاحب نظر عرصه رسانه، داشتیم، از او شنیدم که می گفت مهم ترین کارکرد رسانه بسیج توده هاست. یعنی او مهم ترین کارکرد رسانه را انسجام اجتماعی و ایجاد هم بستگی عمومی می دانست.»


«رج» حس لامسه اجتماعی است
نایب رئیس خانه مطبوعات با تأکید بر نقش و کارکرد رسانه و حلقه ارتباطی که میان مردم و مسئولان ایجاد می کند، گفت: «یکی از کارکردهای اصلی رسانه انتقال پیام مردم به مسئولان است. خط مشی و چشم اندازها در این حوزه همیشه از بالا به پایین و دیتا یا اطلاعات از پایین به بالاست. این یک اصل در مدیریت دانش است. باید پرسید که دردهای جامعه از کجا به مسئولان منعکس می شود؟ حس لامسه اجتماعی ما کجاست؟ من می خواهم بگویم که «رج» پاسخی به این سؤالات است. یعنی «رج» می تواند شبکه حس لامسه اجتماعی باشد و دردها، حرف ها و پیام های مردم را به مسئولان برساند. ما در بحث کرونا این موضوع را دیدیم. رسانه های ما در آن موضوع به حلقه اتصال میان نیاز نیازمندان و توان توانمندان تبدیل شدند. این حلقه اتصال اتفاق خیلی مهمی است. دکتر یونس شکرخواه درباره رسانه های محلی تعریفی دارد و می گوید که رسانه های محلی آنچه را رسانه های بزرگ با تلسکوپ می بینند، باید با میکروسکوپ نشان دهند. شبکه های ارتباطی محلی ما اکنون فعال نیست. برای همین نیز هویت و خرده فرهنگ های محلی ما در حال گم شدن و کم رنگ شدن است. نشریات محلی باید به سمت روزنامه نگاری توسعه بروند. در روزنامه نگاری توسعه و در چند سال گذشته رسانه های ما به شدت سلبریتی سازی کردند و ناگهان در این چند سال دیدیم که این سلبریتی ها با مردم نیستند و به شخص دیگری وکالت دادند. چنین اتفاقی به این دلیل رخ داد که افرادی زیاد از حد بزرگ شدند و به شکل کاریکاتوری برجسته شدند. رسانه های ما به جای اینکه بیایند و افرادی را ببینند که مصداق «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقَاکُمْ» هستند، به دنبال شهرت رفتند. در روزنامه نگاری توسعه تأکید به جای اینکه روی «که؟» و شهرت خبر باشد، روی «چه؟» و اصل فرایند است. یعنی این نوع روزنامه نگاری فرایندمحور است، نه رویدادمدار. برای مثال، میدان شهدای مشهد ساخته می شود و ما یک داستان، گزارش یا خاطره از کارگرهایی که میدان شهدا را ساخته اند، نمی بینیم! درحالی که در همین پروژه ساخت میدان شهدای مشهد یکی دو نفر کشته شده اند. در روزنامه نگاری توسعه اصل بر این است که باید به سراغ افراد کمتردیده شده برویم؛ افرادی که کمتر دیده شده اند، اما بسیار مهم هستند. اگر این رویکرد پیاده شود، آن تعامل اجتماعی، بسیج توده ها و انسجام اجتماعی شکل می گیرد. مهم تر از همه این ها به وجودآمدن دیده بانی و نظارت است. یک کارکرد مهم رسانه ها رصد است. یعنی رسانه ها باید دردها را ببینند و هشدار دهند. وقتی ما به سمت محلی شدن و تربیت رسانه نگاران متعهد برویم، به این مهم خواهیم رسید. در رسانه محلی باید برخی افراد تربیت شوند که بتوانند از سوژه های اطراف خودشان مستندنگاری کنند. خیلی مواقع رسانه های محلی خواسته اند هم شکل رسانه های رسمی شوند و مرعوب رسانه های بزرگ تر شده اند. این خود مشکلی درباره رسانه های محلی است. باید در این زمینه از رسانه های محلی حمایت کرد و به آن ها شیوه درست را یاد داد تا حرفشان به آن افرادی که باید، برسد. رسانه محلی موتورمحرکه توسعه جوامع محلی است و رسانه توسعه یافته خود می تواند عامل توسعه باشد.»

رسانه و ایجاد فضای مدنی
محمدجواد استادی، پژوهشگر اجتماعی، در بخش دیگری از این نشست گفت: «اگر بتوانیم بحران های مدنیت را برطرف کنیم، جوامع به سمت پیشرفت حرکت می کنند. نسبت میان دولت و مردم را می توانیم زمینه گفت وگوهای موسوم به مدنیت قرار دهیم. نقش رسانه ها در برقراری مدنیت نقشی مهم و ویژه است. باید بدانیم که رسانه چگونه در برقراری توازن و نسبت میان مردم و دولت کمک کننده خواهد بود. در این موضوع دو نگاه می توانیم داشته باشیم؛ یکی نگاه غربی و نگاه دیگر درباره بحث های درون دینی خودمان است. یکی از کارکردهای مهم رسانه ایجاد فضای مدنی است. در غایت اندیشه غربی هنگامی که توسعه مبنا قرار می گیرد، مدنیت نیز در همان مسیر حرکت می کند، اما در جمهوری اسلامی که پیشرفت جایگزین مفهوم توسعه می شود، مدنیت متفاوت است. رسانه ای که می خواهد به این مدنیت کمک کند، نمی تواند آن رسانه غربی باشد. درکی که ما از رسانه داریم، سخت افزاری است، درحالی که سطحی ترین لایه رسانه سخت افزار است. آنچه مهم تر از تکنیک است، آن نرم افزار و مغزافزاری است که کارمان را انجام می دهد. ما در ایران هرچیزی که از رسانه داریم، تقلید از غرب است که غایت خاص خودش را دنبال می کند. ما باید برخی تعاریف عملیاتی داشته باشیم. برای مثال، اگر تعریف عملیاتی از رسانه نداشته باشیم، ذهنیت های ما به یکدیگر نزدیک نمی شود. در ادامه باید تعریف کنیم که رسانه محلی چیست. تا نسبتی که میان تعاریف و راهکارهایی که غربی ها دارند، با آنچه ما باید در پیش گیریم مشخص نشود، دچار سردرگمی خواهیم شد. یعنی اگر این نسبت روشن نشود، از ابزار غربی استفاده می کنیم، برای مسیری که نسبتی با غایت غرب ندارد. مسئله تعاون، همکاری و اشتراکات اجتماعی پیش از آنکه در اندیشه های غربی مطرح شود، در اندیشه های اسلامی وجود داشته است. یکی از مراکز مدنی قدیمی در جهان اسلام مساجد بوده اند. محله در فرهنگ اسلامی وجود داشته است و چیزی نیست که بگوییم از غرب آمده است. محله باعث تکوین سرمایه اجتماعی می شود. ما بدون داشتن سرمایه اجتماعی نمی توانیم به آن پیشرفتی که مدنظر است، دست پیدا کنیم. هر جامعه ای از مجموعه هایی کوچک تر شکل گرفته است. آن اجزایی که می تواند شهر را ایجاد کند، محله است.»


تقویت هویت محلی و تبدیل تهدید تکثر به فرصت
استادی با بیان نقاط مثبتی که می تواند به مقوله هویت درباره مسائل شهر و محلات ارزش دهی داشته باشد، گفت: «موقعیت شهرهایی که بسیار مهاجر پذیرند و بر اساس مهاجرت شکل گرفته اند، مانند مشهد، شاید در وهله اول خطرناک به نظر برسد. زیرا در ظاهر می بینیم افراد از نژادها، ادیان و قومیت های گوناگون در کنار یکدیگر جمع شده اند و این تداخل و تکثر موزاییکی می تواند آسیب زا باشد. اما باید دانست که اتفاقا تکثر مفید خواهد بود. 
اگر هویت محلی تقویت شود، این تکثر آسیب زا نخواهد بود. اگر بتوانیم در مشهد فرهنگ محلی را تقویت کنیم، درواقع داریم برای هویت های گوناگون ارزش قائل می شویم و آن ها را حذف نمی کنیم. اگر در محله گلشهر مشهد بیاییم و به فرهنگ افغانستانی بها دهیم و بگذاریم بخش های مثبت آن خود را بروز دهد، این موضوع به نقطه قوت برای شهر مشهد تبدیل می شود. رسانه باید این هویت محلی را تقویت کند و بی شک در احیا و حفظ این هویت نقشی ویژه دارد. امروزه وقتی با رسانه سروکار داریم، باید آدم هایی در محلات را به عنوان انسان رسانه آموزش دهیم که بتوانند دغدغه ها و دیدگاه هایشان را به دیگران برسانند. منظور از آموزش آن آموزشی نیست که در دانشگاه داده می شود و آن موضوع جدایی است، بلکه مقصود از آموزش در اینجا نوعی سواد عمومی است. یعنی همه افراد باید به تولیدات رسانه ای مجهز شوند تا بتوانند فرهنگ خود را منتقل کنند. در رویداد «رج» نیز چنین چیزی باید رقم بخورد. اینکه چه نوع رسانه هایی برای تقویت هویت محلی استفاده می شود، خیلی مهم است و به این موضوع در آموزش به افراد باید توجه شود. زمانی که مدنیت قدرت بگیرد و هویت محلی ارزش پیدا کند، رسانه های محلی می توانند اثرگذار باشند. موضوع دیگری که باعث می شود رسانه های محلی بتوانند اثر مدنظر را بگذارند، شکل گیری سیاست گذاری های شهری به معنای واقعی آن است. در دوره های گوناگون معاونت های فرهنگی اجتماعی شهرداری مشهد چه نقشی در ارتقای فرهنگ محلی داشته اند؟! مگر غیر از این است که باید سیاست گذاری کنند؟ مهم ترین کار شهرداری ها این است که سیاست گذاری کنند و اجزای گوناگونی که قابلیت ایفای قدرت در شهر را دارند، هدایت کنند.»
استادی در ادامه با بررسی دو مقوله حاکمیت و دولت و نقش رسانه محلی در حفظ سرمایه اجتماعی گفت: «باید میان دولت و حاکمیت تفاوت قائل شویم. وقتی جامعه ای شکل می گیرد، منافع مردم را حکومت دنبال می کند. حکومت موظف است آن ارزش مشترک میان اعضای جامعه یا گفتمان غالب جامعه را به طور مداوم بازتولید کند. یکی از آسیب هایی که وجود دارد، این است که دولت ها خیلی مواقع هم سو و در مدار حکومت حرکت نمی کنند. یکی از دلایل شکل گیری نهادهای انقلابی، همان انجام وظایفی است که بر عهده حکومت است و دولت ها به دلایل گوناگون ممکن است هم سو با آن عمل نکنند. وقتی حکومت منافع مردم را دنبال می کند، باید از سرمایه های اجتماعی استفاده کند. مردم خیلی از مواقع منفعت خود را نمی شناسند و حاکمیت مثل پدر یک خانواده باید در این رابطه دل سوزی داشته باشد. در این فرایند افراد باید احساس آزادی داشته باشند و این احساس را از این طریق به دست می آورند که به نوعی در کنش های رسانه ای دخیل شوند. یعنی باید افراد را در محلات وارد سطوحی کنیم و به کنشگری سوق دهیم. مقصود از کنشگری در اینجا کنشگری هایی است که افراد را درگیر کلان مفهوم هایی نکند که در صلاحیت همه مردم نیست، اما احساس آزادی را نیز برای آن ها به وجود آورد./ نوید سرادار

اشتراک گذاری
نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار